L’OCCITAN, LA LENGA DELS TROBADORS

CAM.- Çò qu’òm nomena l’occitan literàri medieval nasquèt aperaquí la fin del sègle XIen. Se los primièrs escriches – e parlam d’un biais mai general e pas sonque de tèxtes rars – son d’aquela epòca, cal situar aquela lenga medievala escricha en una epòca plan anteriora. Pr’amor que, se un escrivan o trobador occitan l’utilizèt ja en aquela epòca cal reconéisser que la lenga, la cultura e la civilizacion occitanas ja èran generalas pertot en çò que serà puèi Occitània.

Amb la tòca de situar – e per aquò far sonque cal rebrembar çò qu’escriguèt lo grand istorian gascon Pèire Bèc dins l’Istòria d’Occitània, dirigida per Robèrt Lafont – quina poguèt èsser l’origina d’aquela lenga poètica escricha (e i a fins a quatre ipotèsis uèi lo jorn ) cal començar amb la descricpcion del quadre lingüistic occitan de l’epòca.

Per ansin, es just reconéisser l’existéncia de la lenga abans del sieu usatge per un escrivan o poèta. E doncas al sègle XIen la majoritat d’escriches (al costat del latin, òc-ben) dont de prosa juridica, de letras, de cronicas, de testaments, de libres de vida, reviradas e tèxtes scientifics, son ja d’efièch en lenga d’òc.

Çà que là, tanben cal parlar de dos tipes d’occitan; l’occitan parlat (o occitan de vila cossí afirmèt Ch. Camproux) mas tanben i a l’occitan poetic. Lo darrièr es plan mai culte, plan mai original e tanben semblariá que plan mai arcaic que l’autre. Es un tipe d’occitan desparièr de l’occitan parlat per totes, e que son usatge es mai d’un sègle avançat a l’usatge d’autras lengas vesinas, dont lo francés.

L’occitan dels trobaires

La lenga d’òc medievala usada pels trobadors es sonque poesia cantada e doncas diferenta, al començament de l’occitan escrich literàri (tanben conegut coma scripta). Quand s’amassarà a aquel biais d’occitan patirà puèi tanben un desvolopament que soslinharà lo sieu ligam amb una esfera socioculturala cèrta. E que dempuèi lo sègle XIIen formarà tanben part de tota la societat occitana pr’amor qu’es “cantat”.

Aital, l’occitan vendrà tanben una lenga poetica celèbra amb un prestigi reconegut a nivèl interncional e que serà copiat pertot Euròpa. Tanben serà la lenga usada a la cort (la sieuna naissença se debanarà al meteis temps que la lenga poetica) e lenga usada per la religion e la glèisa, que, dempuèi lo sègle anterior, utiliza pas pus lo latin pr’amor que pas dengun comprén pas pus aquela lenga – a nivèl parlat-.

Cossí que siá, l’occitan poetic medieval dels trobadors es un nivèl de la lenga d’òc qu’òm pòt desseparar aisidament d’autras lengas e dialèctes plan lèu. Aquò es un prètzfach. La diferència amb d’autras lengas “déu èsser soslinhada – çò escriguèt Bèc – pr’amor qu’a de traches originals, que permeton deduire l’origina geografica o personala de l’autor, un fach qu’encara se debana pas en d’autras lengas, coma l’italian, l’espanhòl o lo francés poetic”.