L’ATGE D’AUR DE BIRMÀNIA

Cam.- Fòrça regions de la planeta visquèron una edat d’aur pendent lo long periòde medieval. Una d’aquelas foguèt lo sud-èst asiatic e mai precisament Birmania ont s’i desvolopèt una estonanta civilizacion bodista que demorariá plan tre los sègles IXen e XIIIen. Totun, de problèmas politics intèrns grèus empediguèron aquel nòu reialme de subreviure quan i arribèron los conquistaires d’Asia.

Per ansin, e ja fòrça abans del començament de l’epòca medievala (qu’en Asia benlèu auriá d’autres paramètres cronologics pr’amor qu’aquò es sovent una definicion eurocentrista) nasquèt al torn del fluvi Irawadi, en Birmania, e al long de tot lo sègle II, çò que seriá una amassada de tribús amb una cultura comuna qu’arribarián lèu fins lo riu Chindwin.

Al començament aquelas tribús del fluvi Irawadi formèron una pichoneta confederacion de solament 19 maines e caduna amb son pròpri dieu o “nat”. Calguèt esperar fins l’an 849 per las trobar totas amassa amb un solet dieu. Apuèi lo lo dieu arribariá lo cap politic o sobeiran.

Lo capluòc qu’aquels tribús causiguèron per fondar lo nòu reialme de Birmania foguèt la que seriá apuèi la vila de Pagan. Lo primièr rei que daissèt l’istòria d’aquel país foguèt Anorahta, que ne venguèt sobeiran en l’an 1044. Totun, apuèi començar son regnat acomencèt d’espandir lo reialme birman, çò qu’entraïnèt lèu mai de poder politic mas tanben militar.

De rapidas conquistas

Anorahta declarèt la guèrra a lors vesins e lèu comencèt a conquerir mai e mai territòri: lo reialme de Thaton tombèt lèu e lo de Pegan foguèt conquistat. E la val del fluvi Kyaukse venguèt lo centre geografic de grandas òbras idraulicas per adaigar tota aquela region.

Totun, apuèi las conquista caliá poder s’aparar d’autres enemics mai luenhans. Pr’aquò foguèron bastidas divèrsas fortalesas al long del replanat de Shan, situat a l’èst de Birmania, que donèron un pauc de seguretat al nòu reialme pendent desenats d’annadas. En mai d’aquò, Anorahta atanben decidiguèt de crear de pichonèls estats vesins contrarotlats pels birmans qu’ajudarián arrestar futuras atacas exterioras.

L’òbra culturala d’Anorahta foguèt encara màger. Quand conquistèt lo sud de Birmania, descobriguèt plusors centres bodistas qu’ensenhèron al pòble birman una nòva lenga e manièra d’escriure, derivadas de las lengas mai meridionalas d’Índia. Anorahta demorèt estonat e adoptèt la nòva religion, qu’ajudava a se sauvar a totes aqueles que demostrèssen de pietat.

A mai, donèt fòrça tèrras als monges bodistas e comencèt de relacions culturalas amb Ceilan, lo pus grand centre bodista de la region a l’epòca. Aquò ajudèt a desvolopar de relacions comercialas amb la quita Índia. E ordonèt bastir una pagòda a Shwezigon, qu’encara es uèi lo jorn lo centre bodista de Birmania. Pauc a cha pauc, totes los reis de Birmania que i aguèt après Anorahta atanplan ordenèron de bastir de pagòdas: uèi n’i a mai de 5.000 al país.

Maugrat tot aquò, durant lo sègle XIIIen la monarquia birmana patiguèt de grèus problèmas intèrns de biais successori. La devession menèt a la guèrra civila e aquela a la paubresa generala. Lèu arribèt lo caos politic. Quand arribèron los mongòls a la region, lo reialme de Birmania dessapareiguèt d’un biais tant misteriós coma quand nasquèt quatre sègles abans.