CONSTANTINÒBLE: UNA VILA PER UN EMPÈRI
Francesc Sangar.- Constantinòble o Bizanci foguèt la capitala de l’Empèri Roman d’Orient (nomenat pels istorians posteriorament coma Empèri Bizantin, e mai se lors abitants se considerèron totjorn “romans d’Orient”) pendent mil ans e venguèt una de las vilas mai miticas de l’Edat Medievala.
E mai se aquel empèri oriental possedissiá tanben d’importantas vilas, coma Alexàndria, Antiòquia, Efès, Jerusalem o Tessalonica, Constantinòble foguèt pendent de sègles la vila mai importanta de la Mediterranèa Orientala e la siá populacion arribèt gaireben al milion d’abitants. Una chifra impressionanta per una epòca qu’a l’Euròpa Occidentala, las siás vilas avián solament qualqu’unes milièrs d’abitants.
Un visitant francés definiguèt Constantinòble pendent lo sègle Xen coma “la glòria de Grècia” e lo josieu Benjamin de Tudèla explicava qu’ “èra una vila de negòcis; los comerçants i arriban dempuèi totes los païses del mond, e a l’excepcion de Bagdad, existís pas en l’Univèrs cap de vila que se pòsca comparar”.
Foguèt bastida (o melhor rebastida) l’an 330 per l’emperaire Constantin I lo Grand, amb l’objectiu que la vila se convertiguèsse en la granda metropòli orientala de l’Empèri Roman. Mas la nòva vila qu’amb lo sieu nom fasiá un omenatge ad aquel emperaire s’establiguèt sus una anciana colònia grèga.
La siá situacion èra estrategica, en jonhent la mar Mediterranèa e la Mar Negra, al centre de l’estrech del Bosfòr, e coma un ligam entre la Peninsula Balcanica (Euròpa) e lo Pròche Orient (Asia). Una vila tre divèrses monds. Una situacion que convertiguèt rapidament la vila en lo centre de fòrça rotas comercialas, e aquela vocacion marquèt clarament pendent de sègles la siá vida economica.
La vila foguèt bastida sus una peninsula fòrça facil de defendre per la siá situacion, que gaudissiá d’un grand pòrt natural nomenat oficialament lo Pòrt Eleutèri, e popularament amb lo nom de la “Còrna d’Aur”, car la siá forma remembrava una còrna e pr’amor que s’i desvolopèt lèu un important e ric comèrci.
Doas muralhas ajudavan la defensa terrèstra de Constantinòble de possibles atacas provenentas d’Euròpa, la Muralha de Teodòsi II, mai exteriora, e la Muralha de Constantin, la mai anciana e mai interiora. Las atacas maritimas provenguèron sustot dels pòbles eslaus e dels musulmans, mas la meteissa situacion de la vila ajudava a se defendre d’aqueles atacs maritims.
Coma capital orientala de l’Empèri, se bastiguèron de divèrsas bastidas semblablas a l’anciana capitala a Roma, coma d’amplas avengudas, divèrses fòrums, coma lo de l’emperaire Arcadi o lo de l’emperaire Teodòsi, e una granda zòna qu’incorporava de bastissas oficialas e mai importantas, coma lo Palai Imperial ont residissiá l’emperaire e la siá familha, lo Senat, un ipodròm (que foguèt scenari de divèrses episòdis istorics coma la Revòlta de Nika de l’an 532), la basilica de Santa Sofia (la bastissa religiosa mai importanta de l’Empèri oriental) o l’Universitat.
Tota sòrta d’espectacles
L’ipodròm èra scenari de tota sòrta d’espectacles, que donavan de reputacion a la vila per tot lo mond, coma de carrièras, de circ, de luchas amb d’animals, de torneis o de representacions teatralas, qu’èran un dels principals atractius pels visitants estrangièrs.
Mas la vida comerciala marcava la vida quotidiana de la vila, e lo sieu urbanisme o demostrava amb un quartièr desseparat ont residissián los comerçants estrangièrs, nomenat la “Pera”, a l’autre costat de la “Còrna d’Aur”. Lo comèrci de produchs coma de blat, de seda, d’espècias, de fusta o lo comèrci d’esclaus entre las desparièras civilizacions s’organizava dempuèi Constantinòble.
Mas la vila aviá tanben un caractèr industrial, e qualqu’unes quartièrs èran plens de talhièrs d’artesans que trabalhavan tota mena de produches necessaris per la populacion, mas de talhièrs amb una rica aparénça qu’èran los consagrats als produches de luxe coma la seda, de perfums (que venián de Trebizonda amb d’espècias) o de metals precioses, destinats a las classas ricas de la vila, mas tanben a l’exportacion, per la coneguda qualitat de la siá elaboracion.
La siá moneda d’aur, lo “solid” mantenguèt una cotizacion establa pendent sèt sègles!!! Paucas monedas pòdon presumir d’una estabilitat tan longa, que rebatiá clarament la meteissa estabilitat de l’economia de la vila e de l’empèri. Pendent de sègles lo grèmi dels banquièrs foguèt un dels mai importants de Constantinòble.
E naturalament, la vila possedissiá una sèria de quartièrs ont vivián de gents pauras e trabalhadoras, que mostravan pas una image gaire positiva, coma dins totas las grandas vilas, amb de carrièras brutas e escuras, ont s’amassava en de marridas condicions tota aquela populacion, dins unas condicions de perilhositat per l’anautida delinquéncia que se patissiá. Aqueles quartièrs contrastavan clarament amb los tranquils e esplendids quartièrs, plens de glèisas e de monuments, ont vivián las classas ricas e nòblas de la vila.
Tot aquel mond desapareguèt a comptar de la conquista musulmana l’an 1453, e mai se la vila comencèt una nòva estapa, tanben d’esplendor demorat pendent de sègles, ara coma capital de l’Empèri Turc Otoman, amb lo nom d’Istambol.
