CATALAN E ARAGONÉS A LA MÚRCIA MEDIEVALA

Francesc Sangar.- Es brica conegut que las lengas aragonesa e catalana foguèron parladas a la Múrcia crestiana fins a la fin del sègle XVen. Après la conquista e la creacion del Reialme de València, dins la Corona d’Aragon, èra evident que la seguenta tòca seriá la conquista del territòri murcian.

Mejançant lo tractat d’Alcaraz de l’an 1243, lo reialme musulman èra vengut un protectorat del Reialme de Castelha. Aquel espandiment castelhan barrava l’espandiment de la corona catalana aragonesa a la Peninsula Iberica. Mas malgrat la flaquesa dels governants musulmans, qualcunas vilas acceptèron pas aquela dominacion, e lors decision negativa fasiá créisser la volontat dels monarcas castelhans de sometre definitivament tot lo territòri. Aquel desir èra tanben cobejat pels monarcas aragoneses que, d’aquela manièra, poirián contunhar lo sieu espandiment peninsular. E malgrat que lo tractat de Cazola de l’an 1179 delimitava los airals d’espandiment de las coronas castelhana e aragonesa, reservava Múrcia pels castelhans.

Mentretant, Castelha contunhava amb lo sieu sòn de l’anexion murciana, e creèt una diocèsi episcopala a Cartagena, nomenèt qualcunes governants pel teritòri e decidiguèt un projècte de desparticion de tèrras murcianas entre los nòbles castelhans. En observant las intencions dels reialmes crestians, l’an 1264 divèrsas vilas e pòbles musulmans de Múrcia inicièron una revòlta contra la siá situacion de protectorat castelhan.

La desfacha dels rebèls

E foguèt lo rei aragonés, Jacme I lo Conquistaire, amb la siá armada, lo que desfachèt los rebèls. Amb aquelas circonstàncias, lo monarca aragonés sometèt la revision del Tractat de Cazola, amb la tòca d’obténer de nòvas tèrras que permetèsson de contunhar l‘espandiment dels sieus domenis cap al sud de la Peninsula Iberica.

Fin finala, los monarcas castelhan e aragonés decidiguèron manténer lo Tractat de Cazola, mas foguèt permés l’establiment a la nòva Múrcia crestiana de familhas aragonesas e catalanas per repoblar lo territòri. Vertadièrament, fòrça d’aquelas familhas s’èran establidas al territòri abans del pacte entre ambedós monarcas crestians. Mas Castelha èra tanben interessada en una repoblacion crestiana rapida qu’empediguèsse una ataca musulmana amb la volontat de recuperar Múrcia.

Las familhas castelhanas, catalanas e aragonesas que repoblèron Múrcia portavan lors respectivas lengas. E d’aquela manièra, convisquèron pendent mai de dos sègles. Poiriam tanben parlar d’una cèrta tripla “oficialitat”. Mas progressivament, lo catalan e l’aragonés comencèron a desaparéisser, pr’amor que los matrimònis entre membres de desparièras familhas provocavan que lo castelhan demorèsse unica lenga de la nòva familha. E devèm pas desbrembar que lo territòri èra de la corona castelhana.

Fin finala, segon podèm observar als documents de l’epòca, lo catalan e l’aragonés avián ja desaparegut pendent lo sègle XVen e la siá “oficialitat” tanben. Encara ongan a Múrcia la comarca del Carxe parla catalan, mas aquela repopulacion de lenga catalana es originària del sud valencian e de la fin del sègle XIXen.