LA BATALHA DE BRYN GLAS
Christian Andreu.- Bryn Glas foguèt una de las batalhas pus importantas pels galeses de començaments del sègle XVn a l’ora d’aténher l’independéncia politica dels angleses. Lo prètzfach posterior de se coronar coma Prince de Galas davant d’enviats estrangièrs europèus mòstra cossí l’armada d’Owain Glyndwr luchèt bravament pr’amor de la tòca que voliá aténher : la liberacion finala del país dels angleses. Malgrat que tanben i aguèron d’autras batalhas pendent aquela guèrra d’independéncia galesa (1400-1415) Bryn Glas, tanben coneguda coma la batalha de Pilleth, se desvolopèt en Galas e demostrèt al rei Enric IVn que los galeses serián pas cap prèda aisida.
Pr’amor qu’aprés Bryn Glas la guèrra venguèt longa, plan longa, e aquò balhèt de temps als galeses per demanar d’ajuda als enemics tradicionals dels angleses ; de bretons mas tanben de franceses e d’escoceses, que desbarquèron puèi en Galas per ajudar militarament los galeses. La batalha se desvolopèt en junh de 1402 entre las vilas de Knighton e Preteigne en l’ancian principat galés de Powys. Malgrat que foguèt pas l’unica batalha d’aquela guèrra Bryn Glas foguèt, benlèu, una de las pus importantas, pr’amor que menèt a un periòde de desestabilizacion politica anglesa que demorariá d’annadas. E que los galeses profiechèron plan.
Una longa guèrra d’independéncia
Après la conquista del tron anglés d’Enric IV, Ricard IIn, l’antic rei anglés, foguèt lèu arrestat e enviat a la Torre de Londres. A la frontièra entre Galas e Anglatèrra de centenars de leials a Ricard II se revoltèron contra lo nòu monarca. Fin finala, Ricard II moriguèt en Londres en 1400. Owain Glyndŵr participèt pas en aquela revòlta. Totun, lo baron anglés Grey de Ruthyn decidiguèt raubar las tèrras del galés après l’acusar de traïson davant Enric IV. Glyndŵr decidiguèt alara se nomenar Prince de Galas e li far la guèrra.
Après tornar a conquistar las sieunas tèrras, comencèt una revòlta generala contra los angleses. Lo rei anglés envièt una armada per los punir. Totun, de nòvas leis anglesas anti-galesas provoquèron un espandiment de la revòlta galesa. En 1401 los galeses conquistavan lo castèl de Conwy. E Glyndŵr ganhèt una batalha al prat batalhièr contra una armada d’angleses e flamencs a Mynydd Hyddgen. Enric IV causiguèt enviar una autra armada.
En 1402 Glyndŵr èra amb l’armada galesa prèp de Leominster, ont i aviá una pichonèla armada anglesa. Mas los angleses que luchèron contra los galeses aquel còp èran dirigits per Sir Edmund Mortimer, familha de l’antic rei Ricard II e que podiá plan reclamar lo tròn anglés.
Uèi es pas demorada gaire documentacion escricha sus la batalha de Bryn Glas. Es pr’amor d’aquò qu’encara uèi los istorians galeses e angleses confirman que la majoritat de çò qu’es descrich es mai imaginat que confirmat a travèrs d’espròvas istoricas.
La Cronica de Wigmore (1432), pasmens, ditz que lo luòc ont se desvolopèt la batalha foguèt un puèg nomenat Bryn Glas. A mai, i aviá una fònt e prèp un autre puèg (Black Hill ?).
La tòca de l’armada anglesa, dirigida per Mortimer, èra cridar los galeses a la batalha. Lo luòc èra dins Galas e Glyndŵr aviá fòrça espions e afogats que l’informavan totjorn d’ònt èran e qué fasián los angleses. Benlèu pr’açò demanèt mai d’òmes qu’arribèron lèu per luchar contra los angleses. Un còp amassats totes aquels òmes Glyndŵr s’estonèt plan car ara aviá gaireben tants òmes com los angleses.
Glyndŵr desseparèt la sieuna armada e l’envièt als costats del puèg en tot daissar liure lo camin que menava al meteis. Sus lo puèg amassèt un grand nombre d’arquièrs (los celèbres arquièrs galeses amb l’arc long). L’infantariá foguèt enviada a l’esquèrra del puèg, un pauc amagada.
Los angleses ataquèron sens descobrir que, als costats del puèg i avián d’arquièrs. Val pas dire que, sus un puèg, los arquièrs de Glyndŵr chaplèron los angleses dempuèi lo primièr moment. Quora los angleses carguèron per assajar d’aucir los arquièrs, l’infantariá galesa ataquèt la drecha anglesa e la part posteriora de l’armada de Mortimer.
Pendent la batalha d’arquièrs galeses que luchavan amb l’armada galesa se retirèron e se n’anèron a luchar amb lors fraires galeses. L’armada anglesa, ara atacada per davant, los costats e endarrièr foguèt totalament destrucha.
De cavalièrs angleses coma Walter Devereaux, Kinard de la Bere, sheriff d’Herefordshire, o Robert Whitney, oficial d’Enric Iv, moriguèron en la batalha. Uèi los cercaires pensan que los galeses èran 1.500 e los angleses prèp de 2.000. Après la batalha los galeses avián perdut gaireben 200 òmes mas los angleses mai de 600.
Bryn Glas foguèt una de las màgers victòrias galesas contra los angleses en aquela guèrra. Provoquèt que mai e mai galeses se n’anèsen a luchar amb Glyndŵr. Del costat anglés, lo panic entraïnèt la fugida dels soldats que protegisián cèrts castèls pròches a Galas.
Al delà d’aquò, Enric IV volguèt pas pagar d’argent per la liberacion de Mortimer e aquel maridèt Catrin, filha de Glyndŵr en tot formar una nòva aliança. Tot aquò balhèt d’aunor als galeses, e de nòvas alianças amb Escòcia, Bretanha e França contra los angleses. E de temps, un temps vital pels galeses per contunhar la Guèrra d’Independéncia contra los angleses. Una independéncia, totun, que sonque demorariá fins a l’an 1415, quora los angleses tornèron a envasir Galas e Glyndŵr moriguèt aprés fugir.
