LO REIALME DE LAS ILLAS
Christian Andreu.- L’existéncia d’un Reialme de las Illas entre los sègles IXen e XIIIen a l’oèst d’Escòcia demòstra plan que, pendent l’edat medievala atanben i aguèron de reialmes qu’encara uèi lo jorn son fòrça desconeguts. Lo Reialme de las Illas incluguèt las illas Ebridas, las illas de Firth of Clyde e l’illa de Mann fins l’an 1266, quora demorariá fins la fin de l’epòca medievala jos de leis escocesas. Atanben es conegut per plusors istorians coma lo Reialme de Mann.
Las illas foguèron conegudas en norvegian ancian coma Sudreyjar o Illas del Sud, desparièras de las Nordreyjar o Illas del Nòrd d’Orkney e Shetland. A l’epòca atanplan foguèron conegudas en gaelic escocés coma Lo Reialme de Rioghachd nam Eilean. Durant aquela epòca (tre las annadas 876 e 1266) formèron pas totjorn una unica entitat politica pr’amor que, de còps, tanben foguèron pichons reialmes desseparats o una partida d’autres reialmes luenhans coma Norvègia, Irlanda, Anglatèrra, Escòcia e encara Orkney. Totun, la majoritat del temps demorèron jos un solet monarca nomentat lo Rei de las Illas, que regnèt sus un total de 8.300 quilomètres cairats de tèrra en d’illas que s’espandissián al long de pus de 500 quilomètres, de nòrd a sud.
D’ostilitat amb Irlanda
Una de las caracteristicas mai notablas d’aquel reialme de las illas foguèt l’assag permanent dels reis de Dublin de las conquistar e d’envasions contunhas dels reis norvegians per tornar conquistar un territòri que consideravan coma pròpri. E maugrat que fins lo sègle Xen las fònts escrichas son pas istoricament seguras, çò de segur es que la lenga gaelica contunhèt d’i èsser parlada malgrat la conquista dels vikings.
Per ansin, lo primièr còp que pòdon èsser trobadas de referéncias a d’estrangièrs qu’arriban a aquelas illas es pendent lo sègle IXen, quand se parla dels Gallgáedil o de gaelics estrangièrs. La Saga Orkneyinga confirma que quora Harald Harfagre venguèt rei de Norvègia, los contraris al rei fugiguèron a las illas situadas a l’oèst d’Escòcia. Harald los persecutèt e conquistèt las illas en 875. En 876, un an apuèi, los caps vikings locals comencèron una revòlta e Harald envièt Ketill Bjornsson per los sometre.
Totun, aquò foguèt un marrit movement del rei viking pr’amor que Bjornsson se declarèt a se meteis Rei de las Illas, un títol que demorèt viu fins la sieuna mòrt e encara mai pr’amor que los eretièrs amb de guèrras contra Irlanda, Escòcia e Norvègia demorarián dins un reialme isolat fins que las illas (pas totas) tombèron jos legislacion escocesa apuèi l’expedicion del rei d’Escòcia Alexandre IIII en 1263.
Tras annadas puèi lo Tractat de Perth confirmèt l’annexion al reialme d’Escòcia d’un dels mai pichons, geograficament singulars e estonants reialmes de l’edat mejana: lo Reialme de las Illas. Que demorèt pagan fins qu’arribèron los vikings e que foguèt cristianizat per aqueles. Ironias de l’istòria, de l’istòria medievala.
