LA FONDACION D’HEIAN

CAM.- Lo periòde Heian japonés s’espandís demest los ans 794 e 1185. Es la seguida del periòde japonés Nara e comencèt amb l’emperaire Kammu, lo 50n emperaire del Japon. Es l’epòca que la capitala foguèt desplaçada a Heian, que puèi seriá la vila modèrna de Kyoto. Heian vòl dire Patz en japonés, e los expèrts afirman qu’es l’epòca que l’influéncia chinesa comencèt un prigond declin e la cultura japonesa madurèt. L’art, la poesia e la literatura japonesas visquèron una edat d’aur. Tanben es l’epòca que lo katakana, un dels biais d’escriure en japonés, se desvolopèt, al costat de l’hiragana. E quora fòrça òbras literarias foguèron escrichas per de femnas.

Heian comencèt amb lo poder real en mands del clan Fujiwara, restacat tanben a la familha imperiala. L’economia èra basada en lo comèrci, mai que mai en mands de l’aristocracia. Foguèt, en general, un periòde de patz nacionala, mas lo govèrn capitèt pas a l’ora de luchar contra los raubaires, e fòrça japoneses èran raubats als camins.

Lo desplaçament del capluòc a Heian, uèi Kyoto, aguèt coma causa principala lo trincament relatiu d’exportacions chinesas al país pr’amor d’una revòlta intèrna chinesa. Aquò menèt dirèctament a una creissença de la cultura japonesa. Fòrça japoneses posteriors admirèron aquela epòca que foguèt tanplan quora los samurais venguèron de mai en mai comuns.

Lo poder imperial

Malgrat que lo poder demorava en mans de l’emperaire, d’efièch èra la familha Fukiwara qui l’aviá. Per se protegir dels raubaires, los clans bastiguèron de pichonas armadas e de policia pròpria. Aquò menèt a de problèmas amb l’emperaire. En l’an 939, per exemple, Taira no Masakado  se revoltèt a l’èst del país. Tanben Fujiwara no Sumitomo se revoltèt a l’oèst. Pr’açò, lo periòde es conegut coma una epòca de cèrta instabilitat, mai que mai pendent la fin del periòde.

La vila de Heian, pasmens, contunhèt d’èsser la capitala pendent mil ans. L’emperaire voliá aital demostrar ont èra lo poder. L’anciana capitala de Nara foguèt abandonada per lo poder imperial sonque 70 ans après d’èsser causida coma capluòc. Heian aviá un flume e tanben de mar e èra situada en un bon luòc pel comèrci. La vila de Heian venguèt lèu màger que Nara, e l’emperaire assajèt d’imitar lo foncionament del l’administracion chinesa dels Tang. Lo còdi Ritsuryō , foguèt escrich per imitar lo sistèma legal chinés, malgrat las diferéncias. Aquò balhèt a l’emperaire fòrça mai poder.

L’emperaire Kammu tanben contunhèt la guèrra contra los shomon, los indigènas autoctòns japoneses, al nòrd e l’èst del país. Aquò menèt a de campanhas militaras coma las de 792 e 794. La desfacha dels emishi o shomon arribèt pas fins a l’an 801, quora lo poder imperial poguèt arribar fins a l’extrèm èst de l’illa de Honshu. Aquel poder cambièt de mans pauc a cha pauc amb lo temps e pendent lo sègle IX e X las grandas familhas japonesas avián ja de mai en mai poder. E, malgrat que l’emperaire confirmèt la succession a travèrs de l’eretatge, los Fujiwara venguèron tanplan fòrça mai poderoses.

L’emperaire Kammu moriguèt en l’an 806 e lors filhs luchèron per conquistar lo poder. Foguèt creat un nòu cors policièr per assajar de restablir l’òrdre social, mas lo trincament amb la China dels Tang arribèt, fin finala, l’an 838. Totes los bodistas chineses arribats après a Japon foguèron plan perseguits.

Pendent lo sègle X, lo poder dels Fujiwara venguèt encara màger. Los paisans consideravan de mai en mai que balhar la tèrra al shoen local èra mai positiu se podián aver una part de la colhita a mai de proteccion. Aquò tanplan daissava liures als paisans de las talhas imperialas. E los shoens demorèron excluses dels impòstes imperials. Tot aquò menariá a una descentralizacion del poder e un retorn a las condicions socialas e polititicas anterioras.

Aperaquí l’an 1000, la familha Fujiwara venguèt tan poderosa que podiá nomenar e quitar emperaires. La siá administracion venguèt la sola que i aguèt, d’efièch, en Japon, e los nòbles Fujiwara venguèron çò que qualcunes istorians an classificat coma de dictadors ereditaris. Totun, aquò tanben entraïnèt una edat d’aur per la poesia e literatura japonesas. Foguèt desvolopat lo sistèma d’escritura katakana e l’hiragana aufriguèt una polida sortida a la literatura populara escricha, sustot, per de femnas. De soslinhar las òbras Kagerō Nikki de la maire de Shibiku Fujiwara, lo Libre de la Coissinèra de Sei Shōnagon e L’istòria de Genji de Murasaki Shikibu. La pintura tanben dintrèt dins un dels periòdes pus bèls de l’istòria japonesa. Pasmens, los istorians, uèi, confirman que los japoneses de l’epòca, avián pas cap sens de nacion unica.

A mai dels Fujiwara, qualcunas de las familhas pus poderosas del moment foguèron los Taira e los Minamoto. La descentralizacion imperiala menèt a mai de revòltas e la patz venguèt fragila durant la fin de l’epòca Heian. L’arribada de l’emperaire Go-Sanjō (1068–1073), cambièt las causas. Foguèt lo primièr emperaire qu’èra pas Fujiwara e volguèt restaurar lo poder imperial. Calguèt confiscar fòrça tèrras dels nòbles, dont los Fujiwara.

Fòrça membres del govèrn imperial, fins alavetz Fujiwara, foguèron cambiats per de membres del clan Minamoto. Los Fujiwara comencèron a discutir entre eles e, fin finala, se desseparèron entre los Fujiwara del nòrd e los del sud. E foguèt l’emperaire qui ganhèt lo jòc. Amb l’ajuda de l’armada poguèt contrarotlar lo territòri fins mai en enlà de l’an 1156.

Aquel an i aguèt la revòlta d’Hogen, e los Fujiwara causiguèron se mostrar al costat de l’emperaire. Totun, foguèron totalament destruches. Los Taira e los Minamoto luchèron puèi entre eles après, e lo país dintrèt dins un nòu periòde social e politic. Fin finala, los Taira demorèron coma emperaires, del còp que los Minamoto demorèron en tot ganhar mai de poder pertot. En 1184 los Minamoto conquistèron lo poder. Nomenèron de gobernadors provincials e adoptèron lo nòm de Shogun, al costat de l’emperaire.

L’edat d’aur de l’art japonés

Al començament del periòde Heian lo predicator bodista Saicho desvolopèt la fisança imperiala après lo bastiment del temple del Mont Hiei. Creèt la sècta tendai, e lo pròpri emperaire Kamnu ne formèt part. D’un autre costat, lo predicator bodista Kukai menèt lo bodisme shingon a Japon. La sieuna influéncia en la poesia, la calligrafia, la pintura e l’escultura foguèron enòrmas.

Lo chinés hanbun demorèt la lenga oficiala de l’administracion pendent tot lo periòde Heian. Pasmens, lo kana s’espandiguèt, e la literatura japonesa renaissèt e plan. Naissèron nòus genres, coma lo monogatari e tanben foguèron escriches fòrça assajes, malgrat que sonque podián escriure los  clerges bodistas.

Las femnas de la còrt aprenguèron d’escriure de polidòtas poesias per se ganhar un luòc dins la societat imperiala. Èra esperat saber escriure plan, e la calligrafia s’espandiguèt fòrça. Sonque l’escritura podiá demostrar l’arma d’una persona. E escriure pas plan èra sinonime de personamarrida. Segon Sei Shōnagon, quora un cortesan demanèt a l’emperatritz de consèl, aquesta volguèt pas res dire pr’amor que lo cortesan escriviá d’un biais plan marrit.

L’imne nacional japonés, lo Kimigayo, foguèt escrich pendent lo periòde Heian. Tanben un dels primièrs romans, l’Istòria de Genji. Pendent la decada de 990 arribèt lo Libre de la Coissinèra. Coma poètas, cal soslinhar la poesia d’Ariwara no Narihira, Ono no Komachi, e Izumi Shikibu dont fòrça d’autres. Lo celèbre poema japonés Iroha, tanplan foguèt escrich a l’epòca.

D’òmes e de femnas avián la fàcia negra e tanben las dents pintadas per de rasons cosmeticas, Aquò fasiá una persona respectada. Los òmes, a mai, avián de mostacha e de barbèl e las femnas avián la boca pintada de ròi e la fàcia sens de cilhas. Lo cabèl d’aquestas èra negre, e lo vestit deviá aver fòrça colors amb dessenhs de flors, plantas e animals segon lo mes o la sason.

Totun, e malgrat que l’art japonés visquèt una epòca d’aur, lo periòde d’Heian foguèt un periòde plan paure economicament car totes venguèron mai paures franc dels aristocratas. Aquestes arribavan pas a 5.000 personas, en un país de mai de cinc milions.

Una de las rasons que provoquèron la conquista posteriora del poder pels samurais foguèt que la noblesa coneissiá pas pus cossí governar. Aperaquí l’an 1.000, lo govèrn imperial japonés sabiá pas pus cossí crear de moneda e l’argent finiguèt. Los japoneses comencèron a pagar amb de ris.

Fòrça romans japoneses del periòde Heian mòstran cossí los viatjaires èran raubats pels camins pr’amor de la fauta de policièrs. Lo periòde finiguèt pr’amor de la fauta de dinamisme politic e social e, quand sonque los temples podián administrar plan los afars, la crisi sociala e politica de la fin del periòde Heian menèt a una nòva epòca, plan desparièra de l’istòria medievala del país ont nais lo Solelh.