LO CRÉCY OCCITAN
Christian Andreu.- La batalha de Crécy, amassa amb la d’Azincourt, son estadas classadas per l’istoriografia internacionala coma la mai granda batalha de la Guèrra dels Cent Ans. E aital foguèt descrich pendent decadas, sustot per l’istoriografia anglesa (benlèu pr’amor de la la victòria dels angleses). Totun, i a doas batalhas que se debanèron en Occitània que, pr’amor de la resulta de la batalha e lo nombre de presonièrs e mòrts, foguèron tant o mai decisivas que Crécy: la batalha de Brageirac e d’Aubarocha, ambedoas debanadas en 1345.
E la batalha de Brageirac, que poiriam descriure benlèu mai coma una victòria occitana mai que non pas anglesa (car lo 75% de l’armada que i participèt èra gascona e sonque un 25% anglesa e gallesa), foguèt una victòria qu’entraïnèt (amassa apuèi amb Aubarocha) un cambiament total dins aquela guèrra. Apuèi Brageirac, d’angleses e occitans poguèren aver l’iniciativa militara que portariá lo Duc d’aquitània (e rei dels angleses) a una victòria finala e la patz, dins aquel periòde de la guèrra dels 100 ans (que demorèt totun 116 ans). Mas cossí se desvolopèt?
En 1345 lo Duc d’aquitània, Edoard III (atanben rei d’Anglatèrra) volguèt lançar una nòva ofensiva contra los franceses apuèi lo començament de la guèrra en 1337. Mas aviá gaire argent per o far. Poguèt, maugrat aquò, amassar tres pichonas armadas per atacar los franceses: una desbarcariá en Bretanha per assajar de liurar lo territòri dels franceses, una autra se n’anariá fins Flandra e una tresena amb Enric de Grosmont, marchariá fins Gasconha e atacariá ailà l’armada del senescal francés.
Enric de Grosmont, Senhor de Derby, signèt un contracte amb lo duc aquitan que li donava permission per formar una armada de 2000 angleses e galleses e una autra d’occitans del quite nombre en sièis meses e atacar los franceses en Gasconha. Se capitava, lo contracte poiriá contunhar 6 meses mai. Quora arribèt, amb 151 baissèls, en mai de 1345 a Bordèus, los gascons, solets, ja avián decidit començar l’ataca generala contra los franceses sens el. Aital, conquistèron los castèls de Montravèl e Montbreton en Dordonha en junh d’aquel an. Amb aquò poguèren amassar encara mai de senhors e nòbles gascons a son armada. Los franceses, d’un autre costat, demorèron calmes en tot començar lo sètge a Chesseneuil (en Agenés), e Montchamp, prèp de Condom e Montluc, al sud de Brageirac.
Mentre lo quite Duc d’Aquitània e rei anglés Edoard III desbarcava en Sluys (Flandra), lo rei francés Felip VI decidiguèt d’enviar mai d’òmes de manièra urgenta a Bretanha e Gasconha. Lo 9 d’agost de 1345 Enric de Derby arribèt a Bordèus amb 500 cavalièrs, 500 arquièrs a caval e 1000 arquièrs angleses e galleses a pè. E contunhèt pendent doas setmanas mai d’amassar lo meteis nombre au mens de soldats occitans. La tòca de Derby èra atacar los franceses en l’estrategica vila de Brageirac, qu’aviá un pònt long tras qu’interessant. Se los gascons e angleses l’avián poirián navegar al long del Dordonha e mai luenh encara, pertot lo Perigòrd. Mas la vila èra defensada per Bertrand de l’Isle Jourdain e primièr caliá la conquistar.
L’istoriografia anglesa, urosament, reconeguèt fa d’annadas que la guèrra dels cent ans foguèt una guèrra tre Anglatèrra e l’estat francés mas tanben tre Occitània e França car Gasconha alavetz èra un territòri amb mai abitants e d’argent que non la quita Anglatèrra. Gasconha èra lo joièl del Duc d’Aquitània, qu’èra atanplan rei anglés, pr’amor de sa bona economia. E foguèron d’istorians angleses que racontèron cossí se desvolopèt aquela batalha, maugrat la negacion permanenta de l’istoriografia francesa (qu’encara contunha uèi).
Per ansin, lo cap de l’armada occitana e anglesa, Derby, partiguèt amb mai de 1.200 cavalièrs dont 700 èran gascons, 1500 arquièrs (amb arc long ) e pus de 2.800 soldats d’infantariá gascons. Aquò fasiá una armada totala de 5300 òmes, que 4000 èran d’occitans (doncas 75% de l’armada èra gascona).
Los franceses, per los faciar, sonque avián 1600 cavalièrs al torn de Brageirac e Montluc. Segon l’istorian anglés Burne la batalha se passèt lo 26 d’agost mas segon Kenneth Fowler, un autre istorian anglés, lo jorn 24.
La batalha de Brageirac, lo Crécy occitan
Maugrat que fòrça istorians encara uèi pòdon pas estimar realament ont se debanèt lo prat batalhièr d’aquela batalha, Clifford Rogers soslinhèt que seriá passat sus lo camin que i a tre Saint Aubin e Saint Naissent. Fowler pensa, totun, que se desvolopèt al camin que i a tre lo castèl de Montluc e Brageirac. Cossí siá, la batalha acomencèt quand la cavalariá gascona ataquèt los franceses, que sortissián o fugissián vèrs Brageirac. Quan arribèron al pònt long (de 180 m de longor) que i aviá sus lo fluvi Dordonha, los franceses podèron pas barrar la pòrta de dintrada e de centenats demorèron sul pònt per s’aparar de l’ataca occitana e anglesa.
D’arquièrs angleses e galleses començèron a trabalhar sens fin e un molon de franceses moriguèt sul pic. Los que demorèron vius assagèron de dintrar dins Brageirac mas un caval nafrat empediguèt tornarmai la barradura de la pòrta principala de la vila. Los angleses ataquèron e semblariá èsser que la vila tombèt.
Segon la Cronica de Froissart la vila arrestèt l’ataca encara mantuns jorns. Segon la Cronica de Guiena e la Cronica de Brazas, los occitans la conquistèron aquela meteissa nuèch apuèi trapar de barcas per crosar lo Dordonha e assautar per un autre luòc la muralha. Es aquesta version que los istorians angleses d’uèi creson mai possible. E dins aquelas cronicas se ditz que los gascons, quora vegèron que podián dintrar dins Brageirac faguèron un crusèl chaple amb los franceses. Paucs subrevisquèron e poguèren fugir fins Montluc.
Lo botin foguèt gigantàs. Mai de 600 cavalièrs franceses foguèron mòrts e un grand nombre fach presonièr. Lo nombre de soldats franceses mòrts sens nombre. Lo botin per Derby solet foguèt de 34.000 liuras ( 32 milions de liuras d’uèi) e las pèrtas occitanas e angleses, totun, leugièras.
L’istoriografia anglesa actuala considèra qu’Enric de Derby foguèt un tactician estonant, un gèni d’aquela epòca, un general brilhant. Assegurèt una basa vitala per de futuras operacions militaras al Ducat d’Aquitània. E fòrça nòbles gascons cambièron d’aliança e començèron la lucha per Aquitània contra lo rei de França. D’efièch, fins Brageirac, e apuèi Aubarocha, lo bilanç militar èra estat totjorn favorable als franceses. Apuèi, amb los gascons e los angleses.
Cal considerar doncas la batalha de Brageirac (e tanben Aubarocha) coma una batalha d’una importància estrategica evidenta e tras qu’importanta. Foguèt lo Crécy occitan e l’Agincourt del sègle XIVen. E tot aquò, sens lo trabalh prigond e permanent de l’istoriografia modèrna anglesa seriá pas encara conegut: mercès plan doncas al bon trabalh d’aquela escòla istoriografica que, a mai, reconeis dins sa justa mesura la participacion de cada nacion dins de faches militars tant importants coma aqueles.
