L’EMPERAIRE QU’O FOGUÈT PAS
Christian Andreu.- Las cançons dels trobadors medievals foguèron tanben de vius reflèxes de diferents episòdis istorics de l’epòca e pas sonque de cançons de fin’amor. Aital, lo trobaire provençal Raimon de Tors daissèt descricha la lucha politica tre gibelins e güelfes per lo tròn del Sant Empèri Roman Germanic que i aguèt tre 1256 e 1257. Lo sirventés Ar es drets q’teu chan e parlle mòstra la simpatia del trobador marselhés per una de las parts, Anfós X de Castilha que, fin finala, poguèt pas èsser coronat coma emperaire maugrat sa lucha pendent d’annadas per aquela corona.
Per ansin, las sièis soletas poesias de Raimon de Tors de Marselha (nomentat ansin pr’amor de son barri d’origina, Las Tors de Marselha) son estadas datadas pel cercaire Amós Parducci tre 1257 e 1265. E cap de sas cançons a coma tòca l’amor cortés car son de sirventéses politics o morals. Dins aquela composicion, Ar es drets q’teu chan e parlle, mòstra d’afècte pel rei de Castilha maugrat que gausa gaire criticar l’autre candidat, Carles d’Anjou, que donèt supòrt a Ricard de Cornoalha, autrejada pel papa Clement IV.
E qar le reis de Castella
Qe prez e valor capdella
Estan ab sos espainhols,
Vol l’emperi ni l’apella,
Don ieu dia qez escurols
Non es plus lieus qe sos vols.
Atal, lo trobador Raimon de Tors qualifiquèt lo monarca de Castilha coma valerós e definís son vam d’aver la corona germanica imperiala coma leugièr e fièr.
Totun, e maugrat lo sirventés publicitari del trobaire provençal, lo rei de Castilha aviá una dèca grèva, son filh Enric, balhèt supòrt obèrt als gibelins, un fach que lo papat aimèt brica e doncas sas aspiracions imperialas finiguèron mal.
La poesia de Raimon de Tors, que pòt èsser classada ja dins l’epòca finala de la poesia trobadoresca internacionala, foguèt per ansin, un retrach d’aquela lucha politica e qu’ajudèt pas gaire, fin finala, lo rei castelhan.
Qar es de prez emperaires
E de valor caps e paires;
E fins jois e sos filhos
E fin’amors es sa maires
E gais solatz sos estalhs
Es sos grans enemics dols…
Segon lo poèta provençal Raimon de Tors seriá un bèl emperaire car es un òme de familha qu’aima plan sos filhs e sa maire al còp qu’es un fièr enemic de sos enemics, çò que vòl dire èsser decidit, una qualitat umana que l’empèri de l’epòca aviá de besonh.
Lo trobador marselhés tanben critiquèt los prèstes, çò es la Glèisa e lo Papat, pr’amor que foguèron los que decidiguèron la partida en tot donar supòrt als güelfes e al candidat anglés. Sa poesia es sus aquò plan clara:
Qan la corona de ferre
Venran clerc e engles qerre
L’un ab força e l’autr’ab frau,
Però qals qe s’eu sotzterre,
Clerg en faran a Dieu lau
e.n vistran vermeilh e blau.
Un assag malcapitat
Quand Raimon de Tors parlèt de las colors vermelha e blava voliá dire lo penon del rei d’Anglatèrra dempuèi l’epòca de Ricard Còr de Leon e atanben de Ricard de Cornoalha, fraire d’Enric III, rei d’Anglatèrra e Duc d’Aquitània, l’autre candidat al tròn del Sant Empèri Roman Germanic, que foguèt, fin finala, coronat rei de romans lo 17 de mai de 1257 en Aquisgran e qu’aguèt la corona fins sa mòrt en 1272.
La poesia del trobador marselhés doncas, parla de l’assag del rei castelhan, Anfós X, d’èsser coronat, a mai, coma emperaire germanic pr’amor de sa maire Beatriu de Soabia, de la familha Hohenstaufen. Un assag qu’acomencèt en 1256, quand la vila gibelina de Pisa balhèt supòrt a Anfós X apuèi la mòrt del darrièr emperaire Guilhèm d’Olanda.
Totun, Anfós trapèt fòrça problèmas dempuèi lo començament. La vila castelhana de Soria se revoltèt car fòrça nòbles volián pas pagar mai d’argent ne soldats. Maugrat aquò, Anfós poguèt aver, mejançant la compra del vòt, lo supòrt del Duc de Saxònia e l’arquevesque de Treveris. De l’autre costat, Ricard de Cornoalha aguèt l’ajuda del Comte del Palatinat e los arquevesques de Mainz e Colonha.
En genièr 1257 foguèt proclamar rei dels romans Ricard de Cornoalha e en abril Anfós de castilha. Lo papa, qu’aimava brica lo supòrt gibelin a Anfós X – e son filh se ne mostrèt obèrtament favorable- balhèt son supòrt als contraris, los güelfes, e encara mai, poguèt atraire als angevins a son costat pr’amor q’aufriguèt la corona de Sicília a Carles d’AnJou en 1265 (que la perdriá, al còp, davant Pèire II, lo comte-rei catalan, en 1282, çò es sonque mens de vint annadas après).
Lo reflèx de l’èsser uman
Mai enlà de l’episòdi istoric (una lucha politica de mai tre desparièras familhas reialas europèas per un tròn e territòri encara màger), lo sirventés de Raimon de Tors es un bèl reflèx de las caracteristicas que caliá aver un candidat al tròn imperial d’una de las corones pus poderoses de l’Euròpa medievala.
L’art literari e musical s’amassèt doncas, un còp mai, a la descripcion istorica (maugrat que foguèsse un cas clar de publicitat partidària) e aital demorèt en los adjectius usats pel trobador provençal; valor, vam, leugièr, aimant de la familha e grand enemic d’enemics – e los autres son definits coma traïdors qu’utilizan sonque lo frau-.
Raimon de Tors de Marselha foguèt pas un dels trobaires pus celèbres de son epòca (pr’amor benlèu que se daissava comprar per far de cançons que los grands trobadors aurián pas jamai fach) mas es tanben una figura interessanta de la segons mitat del sègle XIIIen occitan pr’amor que descriguèt l’istòria internacionala de son moment ( au mens çò que chepicava la noblesa del moment). E aquò atanplan es merit de Raimon de Tors, que, amb sa poesia, remembrèt un episòdi istoric, real e plan uman de la lucha politica e militara de la sieuna epòca que poirián plan descriure, atanben, per malastre, uèi lo jorn. Aital es l’èsser uman.
