LA DESCRIPCION DE TURCOMANIA
CAM.- Considerada pendent de sègles coma una epòca escura, l’edat medievala foguèt plan mai qu’aquò. Benlèu çò de contrari. La desconeissença populara, encara uèi, del periòde, es parièra a la qu’aguèron los europèus dels païses e regions vesinas o encara pus luenhanas. Un exemple ne poiriá èsser la descripcion de la fin del sègle XII (1299) dels abitants d’un dels païses que, puèi, seriá considerat l’enemic mai dangierós de l’Euròpa crestiana. Çò qu’a l’epòca èra nomentada la Turcomania.
“A la província i a tres tipes de personas; los turcomans, que seguisson Maomet e la sieuna lei, que vivon coma d’animals dins l’ignorància, e qu’an una lenga barbara e diferenta de totas las autras. Demòran en de montanhas e de lanas ont trapan de bons prats per lors fedas, pr’amor que trabalhan pas la tèrra, e sonque se noirisson d’animals. Aqueles turcomans an pas la majoritat d’eles d’ostal e sonque an la natura e lors animals.
An de fardas de pèl. Ailà naisson magnifics cavals e d’ègas. Los autres que i vivon (en Turcomania), son d’armènis e de grècs, mesclats dins los vilatges e los maines, e que vivon del comèrci e l’artesanat. An aqueles fòrça argent car en cinc de lors vilas s’i fan los tapisses mai bèls del mond e amb las colors pus polidas. Tanben ailà s’i fan de teissuts de color ròia e encara d’autras colors, plan bèlas e ricas e ne fan fòrça e tanben d’autras causas”.
Foguèt aquela epòca e region luòc d’una de las màgers guèrras demest l’Empèri Bizantin e los turcomans, que sonque demoravan (encara) a la part pus occidentala d’Anatolia. Lèu conquistarián tota aquela region e assajarián tanben de conquistar la quita capitala bizantina. Per aquò los bizantins demandèron d’ajuda. E i arribèt la Companhiá Catalana d’Orient, que luchèt contra los turcomans pendent d’annadas. Sonque aquela companhiá de mercenaris catalans poguèt los arrestar durant prèp de 25 ans (malgrat que puèi luchèsson tanben contra Bizanci). Mas, malgrat èsser gaireben contemporanèa aquela descripcion, foguèt pas encara coneguda a l’Euròpa occidentala fins mai tard. Caliá encara d’annadas per la far venir celèbra.
Un reialme de nacions
“La província entièra a lo nom sonque de la primièra d’aquelas nacions, çò apondèt l’autor. E per aquò es nomentada Turcomania, e semblariá que d’armènis e de grècs son ailà sonque per accident. Las melhors vilas son Conius, Caiseria e Sevatus. Sent Blasi i patiguèt ailà martiri. Son de vilas ricas e las autras mens. Totes an lo rei tatar (mongòl) de Levant coma lor sobeiran, que fa de leis e i envia de lieutenants e de governadors. Los tatars (mongòls) dònan pas d’importància al dieu resat dins lors territòris. Sonque cercan la lleialtat al Kan e pagar plan los impòstes.
Pasmens, vòlon pas parlar de lor amna nimai los daissar d’ajudar en lors prètzfaches. Podètz far çò que volètz amb la vostra amna o dieu e es pas important d’èsser josieu, pagant, musulman o crestian se demoratz ailà (en territòri mongol). A Tataria (lo país ont i a de mongòls) sabon plan qui es Crist, mas soslinhan qu’es un senhor fièr, pr’amor que vòl pas èsser un dieu mai, mas lo qu’es en naut de totes los autres. E, per ansin, en cèrts luòcs an de crists d’aur e argent mas amagats, pr’amor que dison qu’es lo senher mai grand de totes los crestians”.
La descripcion del país contunha amb la d’Armenia e lo país del Curdistan. L’autor ne foguèt Marco Polo e lo libre, plan conegut de totes, Il Milione o Libre de las Meravelhas, escrich en lenga franco-veneciana d’aperaquí l’an 1299. L’edat medievala doncas foguèt tanben l’edat dels viatges, la geografia e la coneissença, luenh d’èsser una epòca escura. Una autra causa es se la majoritat coneissián pas aquel tipe de descripcions, tras qu’interessantas.
