L’INCIDENT DE SENT SARDÒS
Christian Andreu.- L’incident de Sent Sardòs foguèt un episòdi clau dins l’istòria medievala occitana e europèa. Es considerat per l’istoriografia europèa actuala coma una de las rasons qu’entraïnèt la Guèrra de Cent Ans 13 annadas puèi. Per ansin, lo vilatge agenés de Sent Sardòs e los fachs ailà debanats provocarián mai tard lo problèma agenés demest lo Ducat d’Aquitània e lo Reialme de França e, fin finala, la casuda del rei anglés e l’arribada, ans aprés, d’una guèrra internacionala que brandiguèt lo còr d’Euròpa.
Per ansin, lo reialme de França aviá considerat dempuèi l’epòca dels primièrs Plantagenet, reis d’Anglatèrra e lèu tanben ducs d’Aquitània, qu’aquel territòri podiá pas demorar jos aquel reialme. L’origina de l’incident de Sent Sardòs aguèt coma començament l’escasença nòva dels abitants del reialme francés de demandar d’ajuda judiciala al Parlament de París, un fach que s’èra pas debanat fins alavetz.
En 1318 lo prior de Sent Sardòs, territòri aquitan (e pas francés) mas que dependiá de l’abadiá de Sarlat (en territòri francés) demandèt al parlament parisenc se se podiá i bastir una bastida e, per ansin, declarar Sent Sardòs, en defòra de la jurisdiccion del duc aquitan e rei anglés. La decision arribariá pas fins al mes de desembre de 1322, mas quand arribèt entraïnariá una guèrra entre França e Anglatèrra a mai de la deposicion del rei anglés Edoard II.
La decision del Parlament de París d’ordenar lo bastiment d’una bastida de la glèisa a Sent Sardòs entraïnariá dirèctament l’arribada al vilatge aquitan, lo jorn 15 d’octobre de 1323, d’un sergent francés e una pichonèla armada per bastir aquela bastida. Pasmens, quora foguèt plantada la bandièra del rei de França, los abitants del vilatge demandèron lèu d’ajuda al Ducat d’Aquitània.
La nuèch del 16 d’octobre de 1323, sonque un jorn aprés l’arribada del sergent francés, Raimond-Bernat, Senhor de Montpezat, tanben arribèt a Sent Sardòs amb un pichon grop d’òmes armats. Aviá lo sosten de Ralf Basset, Senescal de Gasconha (e per ansin es pas de creire que lo Duc d’Aquitània ne saupèsse pas res) per tornar a conquistar lo pichon vilatge de Sent Sardòs.
Aital foguèt fach. Raimond-Bernat brutlèt lo vilatge e ordenèt penjar lo sergent francés d’aquela bastida. Val a dire que sonque dos jorns abans Basset e Raimond-Bernat s’èran amassats per trapar una solucion al problèma de la jurisdiccion d’aquel vilatge. Quand la notícia arribèt a Carles IV, rei de França, foguèt demandada la preséncia d’ambedós pr’amor de l’execucion illegala del sergent francés. Pasmens, l’òrdre reiala podiá pas èsser executada pr’amor que caliá dintrar en territòri aquitan per los arrestar. E aquò podiá entraïnar dirèctament la guèrra amb Anglatèrra. Aquel foguèt puèi conegut dins l’istòria medievala coma lo celèbre incident de Sent Sardòs e auriá de conseqüéncias prigondas a tota Euròpa.
Segon las fònts escrichas oficialas de l’epòca, Edoard II, duc d’Aquitània e rei anglés, sonque coneguèt sus l’incident de Sent Sardòs cinc setmanas puèi. Alavetz Edoard II aviá de problèmas grèus tre divèrsas faccions de la noblesa anglesa a mai d’una guèrra amb Escòcia. La darrièra causa que voliá lo duc aquitan alara èra una guèrra amb França. E per aquò envièt lèu una carta al rei de França per li demandar perdon per çò que s’èra passat al vilatge agenés.
La corsa vèrs la guèrra
Dempuèi aquel moment comencèt una corsa temporala per assajar d’arrestar l’arribada de la guèrra, o aumens, per ganhar de temps se aquela començava. En desembre de 1323 lo representant anglés a París foguèt arrestat pr’amor de l’incident de Sent Sardòs. La carta del rei anglés Edoard II entraïnèt, pasmens, la trobada de Carles IV, rei de França, e d’enviats angleses a Limòtges pendent aquel Nadal. Lo rei francés acceptèt las rasons del duc aquitan mas pas las de Basset e Raimond-Bernat e ordenèt que devián se presentar a París lèu. Aquò se debanèt pas e en febrièr de 1324 ambedós foguèron declarats en defòra de la lei.
Caliá ara confiscar lors tèrras e castèls mas per aquò far caliá dintrar en Aquitània amb una armada e açò entraïnariá la guèrra dirècta amb Anglatèrra. Lo rei de França demandèt als senescals de Tolosa e Perigòrd d’amassar una armada e se premanir per dintrar en Aquitània. Pasmens, i dintrarián pas encara, car arribèt una òrdre dirècta del duc aquitan Edoard II de defensar lo castèl de Montpezat per la fòrça. E aquò voliá dire, fin finala, la guèrra demest ambedós païses.
Del còp qu’aquò se passava lo rei de França profiechèt per tornar a demanar l’omenatge del rei anglés al rei de França. Aquò èra un fach simbolic qu’Edoard II voliá pas far per de rasons politicas. Lo rei de França considerava que lo rei anglés deviá reconéisser qu’aviá aquel ducat coma un fèu balhat pel rei francés. Lo rei anglés, d’un autre latz, voliá pas aquò far pr’amor que tanben èra rei e considerava que degun èra mai en naut de la sieuna reiala persona.
Se lo rei anglés poguèsse far aquel omenatge al rei de França coma duc d’Aquitània, Carles IV poiriá perdonar l’incident de Sent Sardòs mas ara, amb fòrça problèmas a la còrt anglesa, podiá pas daissar lo país e anar a Aquitània o França. Lo dangièr d’una revòlta de la noblesa anglesa èra tròp naut. Mas son filh, que serà Edoard III, serà nomentat nòu duc d’Aquitània. El, òc que pòt aquò far, del còp qu’Edoard II pòt demorar a Londres.
Pasmens, quora lo 23 de junh de 1323 arribarà a París una delegacion anglesa e aquitana per avisar lo rei de França d’aquel fach ja èra tròp tard: lo ducat d’Aquitània èra estat confiscat per la corona francesa. La guèrra se podiá pas pus arrestar.
L’oncle del rei francés, Carles de Valois, amb lo sosten d’importants nòbles occitans coma Gaston II de Fois-Bearn e d’Amanieu VII d’Albret, amassèt lèu una armada de mai de 7 000 òmes e dintrèt en Aquitània. Arribaràn a la vila de Caors lo 8 d’agost. Lèu arribaràn a la quita Agen, que foguèt lèu assetjada. D’autres vilatges aquitans coma Lo Pòrt tanben tombèron lèu. Sonque quand l’armada francesa e occitana arribarà a La Rèula pendent la fin d’aquel mes poguèt èsser arrestada l’ofensiva francesa.
A La Rèula i aviá lo comte de Kent, fraire del duc aquitan, que resistís fins al 22 de setembre. Pòt pas pus resistir sens d’ajuda exteriora qu’arriba pas e signarà una trèva amb França. D’ostatges angleses son enviats a França e la vila conquistada.
La situacion de Gasconha, totun, es ara critica. Lo comte de Kent, Lieutenant General d’Edoard II, èra arribat fasiá gaire amb 400 cavalièrs e 4000 òmes d’infantariá a Bordèus a mejans d’agost. Pas gaire d’òmes per faciar una armada francesa-occitana de mai de 1000 cavalièrs e 6000 òmes d’infantariá. En novembre encara arribaràn 3000 cavalièrs angleses mai e divèrses centenats de soldats que, amassa amb una armada gascona, assajaràn de tornar a conquistar Aquitània. Totun, ja es tard. La treva signada obligarà lo duc d’Aquitània de balhar l’Agenés entièr a la corona de França. Sonque aital poirà Edoard II tornar a recuperar la rèsta del ducat.
Encara en mai de 1325 una flòta de desenats de vaissèls angleses e gascons arribarà a Bordèus amb pus de 300 cavalièrs e 4000 soldats: mas es tròp tard. Edoard II reagiguèt tròp tard e la practica menèt a la pèrda de l’Agenés fàcia a la corona francesa. Serà aquela clausula, signada dins la patz demest ambedós reialmes qu’entraïnariá encara un autre problèma pus prigond pel rei anglés: la noblesa anglesa perdonarà jamai a Edoard la pèrda d’aquel territòri occitan davant França. E benlèu cal mercejar la generositat del rei francés pr’amor que tota Aquitània podiá ja èsser perduda.
L’origina de la Guèrra de Cent Ans
Del còp qu’aquò se debanava la reina d’Anglatèrra, Isabela, sòr de Carles IV de França, marcharà a París per assajar de signar una trèva rapida. Puèi arribarà son filh, Edoard III, duc d’Aquitània, per far omenatge al rei francés per aquel ducat. L’omenatge foguèt fach, mas aquò empediguèt pas la guèrra e conquista d’Aquitània. Lo malcontentament entre la noblesa anglesa foguèt grand. Plusors nòbles angleses fugiràn a França, ont amassaràn una armada per Edoard III e Isabela, car volián un nòu rei per Anglatèrra.
Edoard II esperèt pendent meses la tornada d’Isabela e son filh, ara duc d’Aquitània malgrat èsser menor d’edat. Totun, aquò se debanarà pas lèu. Isabela amassèt d’argent e una armada amb l’ajuda de son fraire Carles IV (en guèrra amb Anglatèrra) e lo Comte d’Enaut. Poguèt, per ansin, amassar una armada de mercenaris (la majoritat d’Enaut) que, amassa amb una part de la noblesa anglesa, tornariá a Anglatèrra mas per i proclamar un nòu rei.
Quand Isabela e Edoard III desbarquèron tornarmai en Anglatèrra, Edoard II foguèt empresonat e proclamat nòu rei lo sieu filh. Pasmens, e malgrat qu’Edoard III aviá fach l’omenatge al rei francés per Aquitània, la pèrda de l’Agenés pr’amor de l’incident de Sent Sardòs demorariá coma un fach que se podiá pas perdonar a la corona francesa. Quand, en 1336 lo rei de França tornèt a demandar a Edoard III de li far omenatge per Aquitània, la memòria del duc aquitan remembrèt Sent Sardòs e demandèt al parlament anglés cossí declarar la guèrra a França sens donar cap responsa.
En 1337 una armada anglesa desbarquèt al continent; la Guèrra de Cent Ans èra començada pr’amor de mai d’una rason, òc, mas una de las pus importantas ne foguèt lo celèbre incident de Sent Sardòs, en Occitània.
