VIOLANT DE VILARAGUT: REINA ….E TROBAIRITZ ?
Francesc Sangar.- Aquela reina de Malhòrca, visquèt una de las vidas mai apassionantas, mas simultanèament mai desconegudas de l’Edat Medievala. La siá genealogia mòstra tanben las complicadas relacions que mantenián las familhas poderosas del moment.
Nascuda l’an 1320, èra filha de Berenguer de Vilaragut, vescomte d’Omeladés, una jurisdiccion feudala prèpa a Montpelhièr. La siá maire èra Saura de Malhòrca, una filha illegitima del rei Jacme II de Malhòrca. Amb aqueles antecedents, e en pensant que l’an 1320, la vila de Montpelhièr aperteniá al Reialme de Malhòrca, lo destin de Violant èra fòrça orientat vèrs la cort malhorquina.
En l’an 1347 venguèt femna del rei Jacme III de Malhòrca (ambedós èran cosins per via mairala). Èra la segonda femna del monarca, e sus las circonstàncias de la mòrt de la primièra, Constança d’Aragon e Entença (filha del rei Alfós lo Benigne d’Aragon), existiguèron totjorn dobtes sus l’implicacion de Violant.
Mas lo reinatge del sieu marit èra conflictiu. Jacme III manteniá una guèrra amb lo rei Pere d’Aragon. Ambedós monarcas èran tanben familha, car la familha reiala malhorquina desceniá tanben del mitic rei Jacme I lo Conqueraire e teoricament lo Reialme de Malhòrca deviá vassalhatge a la Corona d’Aragon.
Justament per poder aténher de sòus per manténer la guèrra, lo Rei Jacme III de Malhòrca foguèt obligat a vendre Montpèlhièr al rei Felip VI de França. Aital, Montpelhièr èra integrat dins de la Corona de França, e daissava la siá vinculacion politica amb la Corona d’Aragon e lo Reialme de Malhòrca. Mentre lo sieu marit batalhava, ela exercissiá foncions de regent del reialme.
La fin del reialme
Lo sieu matrimòni foguèt fòrça brèu, solament tres ans, pr’amor que lo rei Jacme III moriguèt pendent la batalha de Llucmajor, e foguèt succedit pel sieu filh Jacme IV, filh del sieu primièr matrimòni amb Constança d’Aragon e Entença, mas que foguèt empresonat après la desbranda de Llucmajor. Las doas filhas qu’aguèron Jacme e Violant, Esclarmonda de Malhòrca e Maria de Malhòrca, moriguèron en essent mainatjonas. Aital, Violant aguèt pas descendéncia del sieu marit que poguèsse eretar lo tròn posteriorament.
La meteissa Violant foguèt tanben retenuda pendent un temps après la desbranda, primièr dins lo castèl malhorquin de Bellver e aprés al Convent de Santa Clara a Valéncia, mas l’intercession del Papa Climent VI e del rei Joan II de França atenguèron que lo rei Pere d’Aragon concediguèsse la siá libertat.
Tornèt a Montpelhièr e se maridèt pel segond còp amb lo nòble alemand Oton IV de Brunswik l’an 1353 (foguèt la primièra de las quatre femnas d’aquel aristocrata germanic). Violant, fin finala, moriguèt l’an 1372, probablament dins la meteissa vila de Montpelhièr.
A Violant de Vilaragut es estada adjudicada un poèma trobadoresc, d’una granda sensibilitat e qualitat literària, justament escrich pendent la primièra mitat del sègle XIV, e signat per la “Reina de Mallorques”. Mas qualques estudioses dobtan tanben que l’autora d’aquel poèma foguèsse justament la primièra femna del rei Jacme III de Malhòrca, Constança d’Aragon e Entença. Malgrat tot, sèm davant d’un poèma escrich per una “trobairitz” de granda qualitat.
