LOS TROBADORS TOMIER E PALAIZÍ

Christian Andreu.- Tre los trobadors que se declarèron totalament contràris a l’ataca francesa que patiguèron las tèrras d’òc dempuèi 1209 n’i a dos plan desconeguts qu’encara en 1226 demanavan (e criticavan) los catalans e aragoneses per defensar pas la mòrt del rei dels occitans (Pèire Ir a Murèth en 1213). La sieuna posicion dins l’istòria del trobadorisme es atanben plan singulara, pr’amor qu’èran dos, Tomier e Palaizí, quand çò de mai comun èra un trobador o una trobairitz e un joglar.

Pasmens, los sirventés de Tomier e Palaizí, que daissèron una òbra trobadoresca que pòt èsser situada tre los ans 1199 e 1226 (e pas pus enlà) son l’òbra escricha amassa entre ambdós trobadors (ansin o confirma la Vida). E, malgrat que la relacion tre ambedós non foguèt clara (familha o d’amics), de cercaires celèbres coma Martí de Riquer confirmèron que foguèron dos e que çò que coneissèm sus la sieuna biografia es plan vertadièra.

Tomier e Palaizí foguèron dos cavalièrs de la vila provençala de Tarascon. Lor signatura demorèt en un document escrich l’an 1199 ont es afirmat que foguèron nòbles (dominus). Pasmens, un estudi prigond d’aquel tèxt confirmariá que foguèron pas de fraires, pr’amor que signèron lo tèxt en de luòcs desseparats (e aquò benlèu poiriá voler dire que foguèron sonque d’amics e pro).

La sieuna òbra, malgrat que de segur foguèt màger, es demorada cuèrta, amb sonque dos sirventés segurs (Si co·l flacs molins torneia e De chantar farai). Totun, cèrts cercaires tanben apondèron un tresen sirventés a la sieuna òbra, un prètzfach discutit per qualcunes istorians pr’amor que foguèt signat amb un autre nòm.

Totjorn contra los franceses

Se jamai i aguèt un grop de trobadors qu’ataquèron l’envasion francesa d’Occitània dempuèi 1209 (e que cantèron pas o desbrembèron la fin d’amor coma tematica a l’ora de trobar) dos dels melhors representants d’auel grop foguèron Tomier e Palaizí, que totjorn cantèron contra los crosats franceses e volguèron la tornada de catalans e aragoneses per liberar Occitània.

Los sirventés d’aqueles dos trobadors foguèron escriches quora los trobaires avián ja tre 40 e 50 ans. I aviá una guèrra alara (contra los franceses) e Tomier e Palaizí seràn totjorn fidèls al comtat tolosan e demanèron als occitans de resistir contra los franceses.

Lo primièr sirventés de Tomier e Palaizí (1216) foguèt una crida als barons provençals pe luchar mai fòrt encara contra los franceses. E totjorn demanèron, ara e tornarmai, l’arribada de catalans e aragoneses se òm voliá liberar Occitània de l’ataca crosada.

Pauc aprés (1218) e quora Raimond VI patissiá un sètge de Montfòrt a Tolosa, los trobadors afirmèron que la situacion èra brica bona e qu’eles l’aimavan brica:

Si co·l flacs molins torneia

quan trop d’aigua·l desespleia:

trop de rasons mi refreia,

c’a pena·m plai ren que veia,

ni mos chanz non s’esbaudeia

si com far solia

per so chascus pot saber de que me plaingneria.

Ça que la, lo tresen sirventés de Tomier e Palaizí (e plan discutit encara ara pr’amor que l’autor/a o autors/as ne poirián èsser d’autres) foguèt escrich en 1226. L’armada francesa començava lo sètge de la vila d’Avinhon (que, totun, conquistèron pas) e ambedós trobaires tornarmai demandan d’ajuda militara a de catalans e d’aragoneses malgrat que ja, benlèu, sens gaire espèr, pr’amor que reconeisson que d’anteriors cridas aguèron pas cap efièch. Aquò auriá coma causa, benlèu, la joventut de Jacme Ir, comte de Barcelona e Rei d’Aragon, que poiriá pas dintrar en Provença pr’amor que cap cavalièr li aufrissiá de sosten.

Els arragones

ai perdut ma poigna

e mon sirventes,

et en Cathaloigna,

e.l reis qu’es joves

no·l troba qi·l poigna

Totun, cèrts istorians catalans actuals confirmèron que Jacme Ir, alavètz, patiguèt una revòlta generala en Aragon e qu’aviá e problèmas intèrns plan grèus qu’arrestavan una expedicion militara a Occitània per salvar los abitants de l’ataca francesa. Segon Riquer benlèu un escrivissiá la letra e l’autre li donava la musica, mas sens cap seguretat finala.

De colèra contra Simon de Monfòrt

Al sirventés A tornar m’er enquer al primer us, Tomier e Palaizí son a Beucàire, vila frontalièra occitana amb Provença, quand la vila es atacada pels franceses en 1216. Una nuèch, los occitans sortission de la vila e atacan los franceses, aquestes pèrdon la batalha e fugisson. A l’endeman, los trobadors son uroses per la victòria e confirman la sieuna colèra contra Monfòrt.

E chantarai, oc, pois al comte platz,

aissi trairai ira de mon conort

qu’en trametrai a·N Symon de Monfort.

s’il vol venir per querre son trabus,

no·ill lau qu’el torn a Belcaire jazer

on escampat la veilla de son bus, […]

D’efièch, los franceses, aquela nuèch, patiguèron una òrra desfacha (de las pus importantas) per l’ataca occitana, e Monfòrt fugiguèt per salvar la vida. Cal preveire puèi una secutada occitana per de plans e paluns pr’amor que Tomier e Palaizí demanan ara de los defensar ja en defòra de la vila (e devedem los plans e la palus e no·ns laissem sobrar per non caler).

Quora los franceses son perduts, sonque pòdon demanar la rendicion. Los trobaires confirman, qu’ara, los franceses tornan desarmats, pr’amor que Dieu, lo Drech e la Justícia cambièron lor sort. Pasmens, los trobadors avertisson que çò que demanan los franceses es totjorn escur e que cal èsser totjorn alèrta se òm non vòl patir una desfacha cèrta aprés ganhar la batalha:

Patz vol onrar, noirir e trair’en sus

e a cascun sa raison mantenir;

mai aquesta patz qe·N Symos nos adutz,

raub e ausi e fai d’aut bas chaer.

Fin finala, lo sirventés de Timièr e Palaizí critica plan tornarmai que de catalans nimai d’aragoneses son al costat dels occitans per defensar la justícia divina;

Ara·m digatz, catalan escamus,

on es lo pretz que soliatz aver ?

Qu’aunit viouretz  tro guerra vis esans:

veous lo bon rei, que vous soil onrat tenir […]

Aragones, non us fassatz plus iratz

troj diga mai, mas tant vuoill que sapchatz:

tan es faillit el rei et en sa mort

laig razonar fai en cort vostre tort.

Son de paraulas precisas dels trobadors que considèran que los catalans son de fòls (escambus) e qu’an pas pus la valor d’abans. Per çò que tòca als aragoneses, critican que tornen pas per defensar l’onor del rei Pèire Ir, mòrt en batalha a Murèth.

Cossí que siá, son de sirventés de dos trobaires, Tomier e Palaizí, que confirman qu’encara en 1226 los occitans encara patissián la sortida de catalans e aragoneses d’Occitània dempuèi Murèth. Pasmens, la critica de la cançon benlèu aguèt cert eficèch, pr’amor qu’una armada catalana e aragonesa tornèt a dintrar, fin finala, en tèrras occitanas puèi per ajudar a liberar Tolosa quand los sieus abitants (las femnas de la vila) auciguèron a Simon de Monfòrt.