TOLOSA !
Christian Andreu.- Una de las figuras mai importantas del sègle XIIIen al Mediterranèu occidental foguèt Ramon VI, comte de Tolosa e marqués de Provença. Acusat pendent de sègles de traïson per l’istoriografia francesa tradicionala, uèi d’estudis critics mai prigonds (occitans e catalans mas sustot alemands) soslinhan un fach sovent desbrembat: Raimon VI jamai traïguèt son pòble e lo pacte qu’aviá fach amb el. E aquò es encara uèi sinonim de noblesa e leialtat a mai de libertat, la libertat d’un pòble qu’amb el la perdèt mas que la tornèt a ganhar: Occitània.
Raimond VI, qu’uèi l’istoriografia modèrna confirmèt que seriá puslèu Ramon VIII pr’amor que i aguèt dos comtes de la dinastia mondina que serián estats desbrembats a l’Istòria Generala del Lengadòc – foguèt un dels comtes occitans de començaments del sègle XIIIen pus famoses. Car sa posicion dins e durant la crosada dels albigeses foguèt tras qu’importanta: acomencèt coma aliat de Simon de Monfòrt, decidiguèt de l’afrontar, girèt sa politica vèrs Catalonha e luchèt al costat de Pèire I a Murèth. Apuèi arribèt l’exili, de primièr a Anglatèrra, apuèi a Catalonha, e fin finala, Itàlia del Nòrd, ont trabalhèt un plan per tornar a conquistar tot çò perdut davant los crosats. O tornèt a conquerir? Solament cal dire qu’encara uèi Ramon VI, tanben nomentat lo Vielh, es un dels comtes mai aimats dins la longa istòria comtala de la vila mondina (Tolosa a un autre nom qu’es la vila mondina pr’amor dels comtes Raimond). E benlèu cal remembrar qual ne foguèt la causa.
Per ansin, Ramon VI nasquèt a la vila occitana de Sant Geli en 1156 e moriguèt a Tolosa en 1222. Maugrat sa longa edat (lo pòble lo nomenava lo vielh comte per lo diferenciar del jove comte Raimon VII, son filh) quand moriguèt, la majoritat de sos enemics (coma Simon de Monfòrt) mas tanben de sos aligats (coma Pèire I, rei d’Aragon) èran ja mòrts. Qualqu’un poiriá dire que Dieu volguèt l’ajudar fins la fin de sa vida. Mas qual dieu, lo catolic, car ne foguèt fins la fin de sos jorns, lo catar, pr’amor que fòrça coneguts e familha èran bons òmes e foguèt acusat mai d’un còp de prene lo consolament catar, o encara lo josieu pr’amor qu’ajudèt totjorn la comunautat josieva de Tolosa davant los crosats ? Aquò benlèu se poirà jamai confirmar. Sonque podem conéisser un pauc son ròtle dins sa epòca e perqué decidiguèt ajudar o fin finala atacar los crosats. La rèsta l’istòria o jutjarà.
Filh de Raimon V e Constança, sòrre del rei francés Loís VII, venguèt comte de Tolosa en 1194 apuèi la mòrt de son paire. Caliá alavetz tornar aver patz amb Aragon e Carcassona, que luchèron pendent decadas amb son paire e Tolosa. Aquò fach, maridèt Joan d’Anglatèrra, sòrre de Ricard Còr de Leon, en 1196, en ganhant un aligat gigant que podiá ajudar Tolosa contra França mas tanben contra Aragon, que fasiá de temps que voliá crear un empèri mai enlà dels Pirenèus.
Mentretant mantenguèt las libertats de la vila de Tolosa e encara las autras vilas e vilatges de son territòri, coma ja èra estat fach per son paire. A mai, decidiguèt espandir las exempcions fiscalas amb la tòca, benlèu, de crear mai riquesa a long tèrme, car èra d’aqueles que pensava qu’aver mens argent uèi pòt benlèu entraïnar que n’i aurà pus deman. Lo 12 de novembre de 1196 jurèt al costat dels cònsols de Tolosa, la reconeissença de l’autonomia politica e comerciala de la vila e sos abitants. Cossí avián fach lors ancessors totjorn. Aquò seriá la basa de sas decisions maugrat la guèrra, la crosada e la pròcha mòrt.
Ramon VI de Tolosa ja èra estat excomunicat per la glèisa catolica abans de la crosada per un desacòrd en una question economica feudala. E quand lo legat papal, Pèire de Castelnòu arribèt a Tolosa en 1207 per exigir la sieuna ajuda a l’ora de denonciar los bons òmes que i aviá al comtat tolosan atanplan tornèt èsser excomunicat.
L’afar de la mòrt (assassinat) del legat papal mai enlà de son territòri quand aquel tornava a Roma per d’òmes de Tolosa foguèt considerat per fòrça istorians dempuèi 1208 coma la causa dirècta que provoquèt l’apèl papal a la crosada lançat per Innocenci III. Uèi i a pas cap istorian seriós que posca o creire. Totes mens Ramon VI aguèron de beneficis politics amb aquela mòrt. Totes, en començant pel rei de França, los nòbles franceses o lo quite Papa.
Cossí siá, aquel assassinat provoquèt l’apèl a la crosada e lo començament de la meteissa. Raimond VI, totun, correguèt a s’umiliar davant la glèisa car la crosada dintrava ja en territòri occitan. Causiguèt demorar prèp dels crosats obligat per la situacion, car militarament podiá alara res far. Mas divèrses episòdis que se debanèron pendent la crosada entraïnèron un cambiament de camp.
Aital, la presa e chaple de Besièrs (un fach tras qu’òrre que se debanèt quand los crosats chaplèron totes los abitants d’aquela vila apuèi dire que Dieu reconeisseriá los qu’èran pas d’erètges), lo sètge e posterior presa de la vila de Carcassona (qu’èra alavetz del vescomte Ramon Rogièr Trencavèl, son nebot) e la mòrt d’aquel, provoquèron un cambiament radical dins la personalitat del comte de Tolosa.
La lucha contra la crosada
La pression que recebèt, maugrat èsser un aligat teoric dels crosats, foguèt mai e mai granda. Un legat papal ocupèt son palais comtal a Tolosa e i aviá pas cap garantida que perdèsse pas lo comtat. Encara en 1211 maugrat las promesas papalas tornèt èsser excomunicat. Per tresen còp pendent la sieuna vida èra estat excomunicat per la glèisa catolica. Sabiá plan que i luchar èra au mens dangierós mas lo chaple qu’aquela fasiá de son pòble (importava pas s’èran de bons òmes, de catolics o de josieus) provoquèt una colèra que menèt a organizar la resisténcia contra los crosats.
Lo cambiament de camp de Raimon VI de Tolosa es estat utilizat pendent de sègles per l’istoriografia francesa coma un senhal de personalitat flaca, egoista, que sonque cercava lo benefici personal. Totun, quand cambièt de camp ja èra estat excomunicat pel papat. Aquò vòl dire qu’aguèt o assagèt d’aver tota la paciéncia personala que coma sobeiran de Tolosa podiá e caliá aver. E quand decidiguèt s’opausar als crosats foguèt pr’amor que ja èra tot perdut e se podiá pas res negociar amb l’enemic del pòble occitan: Simon de Monfòrt.
Cerquèt d’aliats lèu e los trobèt en la corona vesina que i aviá mai enlà dels Pirenèus: lo comtat de Barcelona. Maugrat que teoricament lo comtat de Tolosa èra vassal del rei de França, pauc a cha pauc situèt lo comtat tolosan mai e mai prèp d’Aragon. E pr’aquò l’istoriografia francesa tradicionala considerèt totjorn qu’aquò èra traïson. Mas podiá res mai far quand tot èra ja perdut ?
Lo 27 de genièr de 1213 Ramon VI de Tolosa rendèt omenatge a Pèire I, comte de Barcelona e rei d’Aragon. Aquò vòl dire que l’empèri transpirenenc catalan podiá venir una realitat, car los comtats de Fois, Comenge e Bearn ja n’èran vassals. E tanben Provença. Aquò foguèt un dangièr real que França podiá pas permetre.
Aquel sòmi transpirenenc provocat per la crosada contra Occitània moriguèt lèu, lo 12 de setembre de 1213, mens d’un ans apuèi, car l’armada catalana e occitana perdèt la batalha – e son rei – a Murèth. Sens d’aliats Ramon VI solament podiá marchar a l’exili, çò que faguèt.
E totes cridavan: Tolosa !
Fins aquí çò que podiá èsser l’istòria d’un nòble perseguit per los crosats e que tot o aviá perdut. Totun, çò que se passèt dempuèi aquel moment fins la mòrt del comte dintrèt dins la legenda. Son de faches istorics que poiràn jamai èsser desbrembats per los tolosans. Car Raimond VI e son filh Raimond VII decidiguèron tornar a conquistar tot lo comtat e çò que faguèt lo comte creèt un eròi d’aquela vila.
Lo nombre de còps que lo comte de Tolosa se n’anèt a Roma per demandar perdon e assajar de recuperar son comtat son sens fin. E tot aquò del còp que ja preparava la lucha contra Simon de Monfòrt que ja aviá obligat lo pòble de Tolosa a li jurar leialtat. Lo papa totjorn decidissiá de paraula lo perdonar mas los crosats fasián (e los legats papals a Occitània tanben) çò de contrari.
En mai de 1216 son filh desbarquèt trionfalament a Marselha e comencèt lo sètge a Beaucaire, que tombariá en agost d’aquel an. Mentretant Ramon VI se n’anèt a Catalonha, ont amassèt una armada de faidits e de cavalièrs occitans exiliats a mai de catalans amics e tornèt a Tolosa apuèi crosar los Pirenèus. Calguèt pas començar lo sètge a Tolosa. Simon de Monfòrt se n’èra anat e lo pòble de la vila apuèi conéisser que lo vielh comte èra arribat tornarmai de l’exili comencèt a cridar Tolosa ! Tolosa!, auciguèt la garnison francesa e dubriguèt las pòrtas de la vila al comte. E Raimond VI de Tolosa poguèt tornar dintrar dins Tolosa , l’istòria e la legenda apuèi la liberar.
Dieu (o los dieuses) volguèron qu’una pèira lançada per de femnas tolosanas trinquèsse lo cap de Simon de Monfòrt quand aqueste tornèt per assajar de conquistar tornarmai Tolosa. E lo vielh comte encara poguèt o veire. Los crosats decidiguèron marchar de Tolosa e quand lo comte moriguèt en 122 la majoritat del territòri de Raimond VI ja èra liure. E maugrat que la crosada finiguèt oficialament en 1229 ja fasiá temps que podiá èsser considerada un vertadièr fracàs estrategic e politic.
Mas moriguèt excomunicat. En 1247 encara son filh demandava al Papa Innocenci IV una absolucion per poder lo sepelir dins una glèisa. Ramon VI moriguèt a l’ostal d’un amic e ailà demorèt fins que lors rèstas desapareguèron fin finala en 1692. Foguèt jamai perdonat per la glèisa catolica. Benlèu pr’amor qu’ajudèt son pòble e decidiguèt respectar totjorn lo jurament qu’aviá fach amb los cònsols de Tolosa sus sas libertats e que los crosats e Simon de Monfòrt poguèren pas acceptar.
Per ansin, foguèt acusat pendent de sègles, pr’amor que li perdonèron pas jamai que foguèsse leal al pòble e las libertats que Tolosa e los occitans aguèron fins lo començament de la crosada. Cal pas dublidar, totun, que l’amor dels abitants de Tolosa vèrs Ramon VI demorèt tanben de sègles maugrat lo vejaire de l’istoriografia tradicionala. Urosament uèi lo jorn fòrça istorians reconeisson lo vertadièr ròtle qu’aguèt a l’Euròpa d’aquela epòca. Car lo desir de libertat occitan encara demòra viu uèi apuèi de sègles après aquela nuèch que lo pòble cridèt Tolosa ! amb de jòia, car Ramon, lo vielh comte èra tornat per la liberar e faguèt çò que la majoritat fasián e fan encara pas: luchar pel pòble e li tornar la libertat.
