LO COMTAT DE L’ESPÈR

Christian Andreu.- S’es totjorn estat dich que la crosada contra los bons òmes (coneguts tanben per sos enemics coma de catars) foguèt una tragedia, un chaple òrre d’innocents qu’entraïnèt l’envasion finala d’Occitània per part de l’estat francés. Maugrat qu’aquò es parcialament verai, tanben es l’istòria de personas generosas e valentas que poguèron arrestar aquela crosada al pièger moment e demostrar que tot pòt èsser fach amb de vam. Es lo cas de Ramon Rogièr de Fois, que donèt d’espèr als autres nòbles occitans quans totes l’avián ja, benlèu, perdut. Que demostrèt que resistir amb de valentisa es benlèu poder desfaitar fin finala un enemic mai poderós. E pr’aquò sa istòria es la d’un cavalièr brave que cal èsser soventat.

Ramon Rogièr de Fois (1152-1223) foguèt l’eretièr d’un pichonèl comtat situat als pès dels Pirenèus. Un comtat qu’èra pas la fin de cap estat mas lo començament d’un autre, car son paire, Roger Bernat I, abans de morir en l’an 1188, reconeguèt èsser vasal del Comte de Barcelona e rei d’Aragon, çò que voliá dire que França aviá pas cap sòrta de jurisdiccion legala sus Fois. E Ramon Rogièr, quand venguèt comte aquel quite an acceptèt totjorn aparar tanben a son senhor feudal, qu’èra pas lo rei de França.

Benlèu per aquela causa, quand comencèt la crosada contra los bons òmes causiguèt luchar contre eles, car benlèu imaginava que los crosats gausirián pas jamai dintrar en son territòri e que, se aquò se debanava, lo Comte de Barcelona lo defensariá e tot finiriá plan. Aquela seguretat foguèt mostrada totjorn e dempuèi lo primièr moment per’mor que luchèt contra totes sos vesins sens cap de crenta – lo rei seriá, fin finala, qui decidiriá-. E luchèt contra lo Comtat de Comenge, lo Comtat d’Urgelh e lo Comtat de Tolosa. E totjorn capitèt amb l’ajuda dirècta o indirècta del Comte de Barcelona.

Mas per conéisser cossí foguèt la sieuna vida, cal rementar un long viatge que lo menèt a la Tèrra Santa, en companhia d’autres nòbles occitans e catalans. Car Ramon Rogièr de Fois, maugrat que demorèt pas cap escrich, foguèt segurament e segon lo vejaire de mai d’un istorian, participant a la tresena crosada a Palestina e foguèt als sètges de Sant Joan d’Acre e d’Ascalon.

L’an 1196 diferentas cronicas rapòrtan qu’es tornarmai a Occitània pr’amor que comencèt una guèrra amb lo Comte Ermengòl VIII d’Urgelh e son aliat, l’avesque d’Urgelh, per las vals d’Andorra. Per aquò far cerquèt un aligat e lo trobèt: lo Vescomte de Castelbon, Arnaut. La guèrra se debanariá pendent divèrsas annadas, fins qu’ambedos aliats foguèron capturats per lors enemics e enviats a preson. Mas Ramon Rogièr de Fois sabiá plan çò que fasiá.

En 1189 maridèt amb Felipa de Montcada, de la familha catalana dels Montcada, una de las mai importantas a Catalonha durant aquela epòca. De segur que foguèt Felipa que cerquèt d’ajuda amb la sieuna familha a la còrt de Barcelona en 1203. Car aquel an serà quand lo Comte de Barcelona Pèire I demanèt lo Comte de Castelbon de lo desliurar. E, a mai d’aquò, li donèt divèrses castèls, que serián lo prètz per far mai segura la patz.

Del còp que tot aquò se passava, Ramon rogièr de Fois decidiguèt atanben luchar contra un autre comte, lo de Tolosa. Ramon VI èra fòrça mai poderós que lo Comte d’Urgelh e per ganhar aquela guèrra caliá tornamai aver d’aliats poderoses. E Ramon Rogièr tornèt los trapar. En aquela ocasion seriá Ramon Rogièr Trencavèl, Vescomte de Carcassona, que l’ajudariá en aquela lucha fins a tornar ganhar la patz en 1202.

Pauc abans de la crosada tornèt a aver de problèmas amb un autre vesin, lo Comte de Comenge, que discutiá sa sobeiraneitat sus lo Canton de la Santa Crotz de Volvèstre. E lo Comte de Fois tornèt a ganhar la batista. Benlèu foguèt aquò, aver succès aprés succès, çò que li donariá aquela fisança personala que seriá apuèi exemple pels autres. O saber qu’a la fin i aviá un senhor tras que poderós (e rei d’Aragon) que l’aparariá totjorn.

Lo començament de la crosada

Abans de la decision del Papa Innocènci III de lançar una crosada contra de tèrras occitanas Ramon Rogièr de Fois ja aviá agut de problèmas amb la glèisa catolica: èra sospechat d’eretgia per’mor de sa molher Felipa de Montcada e sa sòrre Esclarmonda de Fois, ambedoas perfeitas de la fe catara. Son supòrt a la nòva religion foguèt tanben declarat public car foguèt testimòni de l’atribucion del consolament – un ritual tras qu’important dins la glèisa dels bons òmes – a Fanjaus en 1204.

Puèi, en 1206, a Mirapeis i aguèt un concili catar que tanben i participèt amb Felipa de Montcada e Esclarmonda de Fois. E maugrat que totjorn se declarèt oficialament coma catalic jamai donèt de problèmas als bons òmes. Tot çò de contrari: en 1207 se debanèt a Pàmias un discussion publica entre de catars e de catolics e Ramon de Rogièr atanben i foguèt. E quand Raimon de Perlha decidiguèt començar a bastir un refugi pels bons òmes a Montsegur, situat atanplan al comtat de Fois, foguèt fòrça criticat mas envièt pas dengun per o arrestar. E fin finala, quand en 1209 lo Papa demanèt de començar una crosada contra los bons òmes, Ramon Rogièr volguèt pas i participar. E aquò que ja podiá imaginar que los crosats arribarián un jorn o autre a la frontièra de son comtat après conquerir Besièrs e Carcassona.

Aquò foguèt la granda diferéncia personala demest lo Comte de Fois e lo Comte de Tolosa, Ramon VI, que pendent lo començament de la crosada benlèu obligat per una gigantassa armada estrangièra dobtèt e causiguèt èsser al costat dels crosats maugrat que sonque coma testimòni e pro. Ramon Rgièr causiguèt luchar des del començament benlèu pr’amor que son comtat èra jos la proteccion finala del rei d’Aragon o benlèu car imaginava – çò que jamai se passèt- que los crosats jamai gausirián l’envasir.

Cossí siá sa estrategia aguèt, fin finala, una bona fin, car son rei, muaugrat que demorariá encara d’annadas, finiriá per marchar e l’aparar, al costat dels comtats de Comenge e Bearn atanben jos soberaneitat del rei d’Aragon e encara lo Comte de Tolosa, que finiguèt per acceptar sa soberaneitat.

Cal resistir totjorn

De camin a Pàmias, Simon de Montfòrt, lo cap de la crosada, conquistèt atanben Mirapeis e gaireben tot lo territòri del comtat de Fois, levat del castèl de Rocafixada e la capitala del comtat, la vila de Fois. Pèire I, Comte de Barcelona e Rei d’Aragon, li demanèt de l’acompanhar a Pàmias per parlar amb Simon de Montfòrt. E Ramon Rogièr de Fois aital faguèt e ataquèt pas encara los crosats fins qu’aguèt lo permís de son senhor feudal, qu’arribariá lèu.

Aquò arribèt en 1211, après la conquista de Minerva e Termes pels crosats. Ramon Rogièr, amb una armada de paisans e sonque mantuns cavalièrs espèret una armada crosada dirigida per Nicolas de Bazoches e compausada majoritàriament de cavalièrs alemands e frisons, prèp de Lavaur, a Montjuèi. Amagats dins lo bòsc esperèron l’arribada dels crosats e los ataquèron per suspresa. Gaires poguèron fugir e los presonièrs perdèron totes lo nas e las aurelhas coma exemple pel mond. Aquela foguèt una de las primièras victòrias occitanas durant la crosada e Ramon Rogièr de Fois demostrèt que la guèrra podiá èsser ganhada. E donèt d’espèr quand totes l’avián ja perdut.

Maugrat aquela victòria a Montjuèi, Lavaur tanben tombèt, mas quand los crosats arribèron a Tolosa, Ramon VI ja aviá decidit de s’aliar amb lo Comte Bernat IV de Comenge e lo Comte de Fois. Una armada dels tres comtes luchèt contra los crosats sus un pònt davant la vila mondina e Tolosa caiguèt pas. Puèi arribarián divèrsas batalhas que los occitans ganharián o serián prèp de ganhar e la moral tornèt èsser nauta a Occitània. Demest aquelas fins a quatre atacas contra la vila e castèl de Fois.

L’armada de Fois aguèt un ròtle clau pendent lo desvolopament de la batalha de Murèth, mas maugrat son valor, lo rei foguèt mòrt pel cavalièr crosat Alain de Roucy e d’occitans e catalans fugiguèron a l’exili, car tot semblava èsser perdut. Lo sòmi catalan d’un empèri pirinenc èra perdut e sonque demorava sauvar cadun çò que podiá car la moral caiguèt plan. Mas Ramon rogièr acceptèt pas la desfaita.

En abril de 1214 marchèt a Narbòna per demanar al legat papal Pèire de Benevent poder tornar a son castèl e vila de Fois, conquistats, fin finala, pels crosats. Per aquò far caliá finir l’ajuda als bons òmes e faidits. Mas volguét pas. Un an puèi marchèt amb Ramon VI de Tolosa a Roma per demanar cleméncia mas las promesas papalas foguèron pas escoltadas pels crosats e los comtes de Comenge, Bearn, Fois e Tolosa decidiguèron tornarmai contunhar la guèrra per desliurar Occitània.

Mentre lo Comte de Tolosa a travèrs de son filh començava la reconquista, Ramon Rogièr de Fois èra amb Ramon VI de Tolosa a Catalonha. Des d’ailà crosèron los Pirenèus amb una armada occitana e catalana per tornar conquerir Fois, que tombèt lèu. Puèi bastiguèt mai defensas mentre lo Comte de Tolosa marchava a la vila mondina.

Des d’ailà conquistèt pauc a cha pauc totas las vilas e vilatges de son comtat franc de Mirapeis. Pauc apuèi que la vila foguèsse ganhada moriguèt a l’edat de 71 annadas. Fasiá cinc ans que Simon de Monfòrt aviá perdut lo cap e un an que son aligat Ramon VI èra mòrt. Quan moriguèt sonque demoravan de meses per la fin de la crosada que se debanèt en 1224, quand Carcassona foguèt desliurada per Ramon II, filh de son ancian aliat mòrt pels crosats.

Ramon Rogièr de Fois foguèt totjorn considerat coma un exemple de coratge e fiseltat pr’amor que mostrèt a totes qual èra lo camin vèrs la libertat e çò que caliá far per tornar la ganhar. Sens lo Comte de Fois Ramon Rogièr benlèu los occitans aurián jamai desfachat los crosats a la batalha de Montjuèi, considerada uèi lo jorn coma lo començament de l’ofensiva occitana e la fin de la crosada, e la resulta seriá estada benlèu encara pièger.