LO REIALME DE MALHÒRCA E LA LUCHA PER LA SOBEIRANETAT
Francesc Sangar.-Après la conquista crestiana de Malhòrca l’an 1229, lo rei Jacme I lo Conquistaire venguèt lo monarca del nòu reialme. Mas après la siá mòrta l’an 1276, Jacme I decidiguèt repartir los sieus reialmes entre los sieus dos filhs. Del temps que lo sieu primièr Pèire eretèt lo Reialme d’Aragon, lo Reialme de Valéncia e los Comtats Catalans, lo sieu segond filh Jacme venguèt lo nòu rei Jacme II de Malhòrca. Desbrembam pas que los sobirans opinavan que lors reialmes èran proprietat de son linhatge, e doncas podián repartir segon los sieus desirs.
Lo Reialme de Malhòrca èra constituit basicament per las Illas Balearas, lo Comtat del Rosselhon e la Senyoriá de Montpelhièr. Una estructura dividida entre tres territòris a una granda distància e amb dinamicas politicas e economicas fòrça diferenciadas. Mas lo reialme manteniá una cèrta dependéncia politica o vassalhatge respècte de la Corona d’Aragon. Los reis malhorquins ofrissián servitud als monarcas aragoneses e devián assistir a las Còrts catalanas. Lo meteis rei Jacme II de Malhòrca reconeguèt lo sieu vassalhatge respècte de son pròpri fraire Pèire d’Aragon. Tanpauc pas podián emetre moneda pròpria e devián utilizar las dels estats de la Corona d’Aragon. Sèm davant d’una sobeiranetat teorica que convertissiá lo reialme malhorquin en un estat vassalh.
Mas los reis malhorquins desiravan la siá sobeiranetat totala, e quand França decidiguèt ocupar los Comtats Catalans, Jacme II de Malhòrca ofriguèt que las tropas francesas poguèsson passar pel Rosselhon. Un Pèire d’Aragon derrotat podiá facilitar un Jacme II de Malhòrca liure. Coma responsa a aquela traïson (tanben de caractèr familial), lo rei Pèire d’Aragon e lo sieu filh lo rei Alfons ocupèron Malhòrca fins l’an 1295, après d’acabar lo conflicte entre los catalans e los franceses amb la Patz d’Anagni.
Acabadas las guèrras, lo rei Jacme II inicièt una sèria de bastiments e d’òbras publicas a la capitala de l’illa e en d’autras vilas (muralhas, nòvas populacions…), amb la tòca de desvolopar l’economia insulara. Los sieus ambicioses projèctes foguèron pas completats pels besonhs financièrs anautits.
Un nòu rei per Malhòrca
L’an 1311 moriguèt lo rei Jacme II de Malhòrca e eretèt lo tròn lo sieu filh segond Sanç I. Aquel nòu monarca decidiguèt manténer de bonas relacions amb la siá “familha aragonesa de la peninsula”, sustot perque França menaçava lo Rosselhon e Montpelhièr e auriá de besonh benlèu “l’ajuda familiala”. Lo rei Sanç ajudèt al rei Jacme II d’Aragon pendent las campanhas per la conquista de l’isla de Sardenha.
La patz de lo sieu brèu reialme, fins l’an 1324, foguèt fòrça positiva per l’estabilitat e lo desvolopament de las illas. Las tensions constantas qu’existissián dins la meteissa illa de Malhòrca entre los abitants de la capitala e los d’autras vilas de l’illa foguèron resolgudas amb unas nòrmas acceptadas per ambedós partits.
Mas lo rei Sanç, e mai se s’èra maridat amb Maria de Nàpols, moriguèt sens filhs e comencèt lo problèma de succession al tròn. Dempuèi la Peninsula, lo rei Jacme II d’Aragon reclamava lo tròn, mas lo Papa Joan XXII decidiguèt que lo nòu sobiran foguèsse Jacme, lo nebot del defunt Sanç e filh del defunt prince malhorquin Ferran, qui venguèt lo rei Jacme III de Malhòrca amb solament nòus ans d’edat, e mai se reviscolèt lo vassalhatge amb la monarquia aragonesa l’an 1327 e amb la regéncia de son oncle Felip. Las relacions entre lo Papat e la Corona d’Aragon èra pas estadas jamai justament tròp bonas.
Per consolidar aquelas “bonas relacions” Jacme III de Malhòrca se maridèt amb Constança d’Aragon, filha del rei Alfons d’Aragon e sòr del futur rei Pèire. Mas las luchas comercialas entre catalans e malhorquins èran constantas, e lo rei Pèire desirava acabar amb aquela sobeiranetat teorica dels malhorquins. Lo monarca aragonés acusèt Jacme III de Malhòrca d’incompliment en las siás obligacions coma vassalh, e preteniá iniciar un jutjament per destituir lo monarca malhorquin.
Jacme III fugiguèt a França e demandèt ajuda al rei Felip VI. En escambi de la proteccion francesa, Jacme III cediguèt (o vendèt) la sobeiranetat de Montpelhièr al rei francés. Mas fin finala, Jacme III foguèt derrotat e moriguèt pendent la Batalha de Lluchmajor l’an 1349 davant las tropas del rei Pèire d’Aragon. Amb la siá mòrt, lo sieu filh eretèt pas lo tròn e lo reialme de Malhòrca foguèt incorporat definitivament a la Corona d’Aragon, e mai se la siá filha Isabel reivindiquèt lo tròn malhorquin fins al començament del sègle XV dempuèi Montpelhièr, ont ela viviá. Un brèu mas tragica istòria d’un reialme que mòstra las peculiaras relacions de vassalhatge qu’existissián pendent l’Edat Mejana.
