DOAS ROSAS AFRONTADAS
CAM.- La rosa dels York e la rosa dels Lancaster, doas de las familhas pus poderosas del sègle XV anglés, luchèron pendent mai de 35 ans en çò que foguèt una de las guèrras civilas europèas mai importantas de l’epòca medievala. Ne parlar de l’origina d’aquel conflicte, pro complèx, seriá un trabalh de tota una sèria d’articles que Medievalòc pòt pas (pel moment) aufrir als sieus legeires. Totun, una primièra idèa sus cossí comencèt tot, de segur que serà planvenguda.
La victòria de son paire, Enric V, rei d’Anglatèrra, duc d’Aquitània e conquistaire de França, èra ara a mand de s’esfondrar totalament en 1450. Son filh, Enric VI, que patissiá de problèmas grèus de salut mentala, podiá pas pus subreviure demest la lucha pel poder mai atroça que se se desvolopava entre las divèrsas familhas aristocraticas anglesas. Los ministres del rei, ajudavan brica: los ducs de Suffolk, de Somerset e la femna del rei, Margarita d’Anjou, èran sonque una fònt màger de problèmas per la monarquia anglesa.
Aquela an, en 1450, Normandia foguèt conquistada tornarmai per la monarquia francesa: foguèt coma un senhal mut per la moltiplicacion generala de guèrras privadas e lo poder pas res far del rei; semblava plan qu’èra lo quite estat que s’esfonzava. E aquò es açò que se passèt realament pr’amor que l’estat coma tal daissèt d’existir.
La solucion podiá èsser l’arrèst del duc de Suffolk, mas quand aquò se passèt arribèt pas la patz al reialme anglés. En mai d’aquò, un cèrt aventurièr nomenat Jack Cade provoquèt la revòlta dirècta de fòrça vilas de Kent. Poguèt amassar una armada e marchèt vèrs Londres. Lo rei, maugrat que poguèt enviar al darrièr moment una armada per chaplar los òmes de Cade, poguèt pas arrestar l’anarquia generala, que ganhèt tot lo reialme.
L’arribada de Ricard de York
Alavetz totes agachèron un cèrt cosin del rei, Ricard, duc de York, que demorava gaireben exiliat a Irlanda. Tornèt al reialme e apuèi desbarcar en tèrra anglesa poguèt formar un nòu govèrn, ara amb l’ajuda del parlament. Mas çò que caliá far èra arrestar lo duc de Somerset e, per o far, caliá enviar una pichona armada. Mas Enric VI pensava pas o acceptar plan e i envièt tanben l’armada reiala, que ganhèt al prat batalhièr.
Totun, la victòria temporala del duc de Somerset durèt pas gaire, sonque fins a 1453. Alavetz perdèt Gasconha. Mai grèva foguèt la crisi mentala que lo rei Enric VI patiguèt aquela an. E lo duc de York poguèt tornar al govèrn, e èsser nomentat Protector del reialme. Somerset se n’anèt a preson. Quand, en 1454, lo rei tornèt a èsser plan, Somerset tornèt al poder.
Lo duc de York s’alièt alara amb los comtes de Salisbury e Warwick, a mai dels Neville, defensors de la frontièra amb Escòcia, e qu’avián una armada plan organizada e eficaça. York desfachèt l’armada reiala a Saint Albans en 1455.
Pasmens, Enric VI confisquèt totes los bens dels York. A mai, la desfacha a Ludford entraïnèt la fugida del duc de York a Irlanda. E quand tot semblava gaireben perdut, la realitat venguèt diferenta: la guèrra civila sonque aviá començat.
Mens de dos ans aprés York podiá dintrar a Londres e èsser reconegut coma eretièr reial. Mas los Lancaster acceptèron pas plan la desfacha: lo futur menariá encara 25 ans mai de guèrra civila dins un dels piègers conflictes de la fins de l’edat medievala europèa.
