LA POLIANDRIA DE TIBET

Redaccion.- Una de las costumas istoricas pus curiosas del Tibet medieval foguèt la poligamia femenina, dicha d’un biais mai drech poliandria, anteriora al matrimòni. Plusors fònts ne parlan fins a tempses relativament contemporanèus. Una d’aquelas fònts escrichas, pasmens, Lo Libre de las Meravilhas de Marco Polo descriguèt d’un biais prigond cossí e perquè s’i debanèt aquela tradicion.

Aital, a l’ora de parlar de Tibet, Polo confirmèt qu’era estada una region destrucha per la guèrra que i faguèt Mongu Can. Uèi los cercaires encara discutissin sus la visita del venecian a Tibet pr’amor que la descripcion física del territòri poiriá èsser tanben de Sichuan, una província chinesa situada a l’orient de Tibet. Pasmens, Sichuan, e aumens la sieuna partida pus occidentala formèt part tradicionalament del Tibet istoric. E doncas seriá pas gaire important parlar de Tibet o Sichuan car quand Marco Polo viatgèt al lu`co òm li confirmèt qu’èra en Tibet, benlèu pr’amor d ela cultura, religion e abitudas de lors abitants. Aumens al sègle XIII qu’es quand Polo visitèt l’airal.

“A la region i a de bambó gigantàs, e los viatjaires l’utilizan per ne far fuòc pendent la nuèch. Lo bambó alara, çò escriguèt Polo, esclata e fa un grand rambalh e los tigres e orses e d’autras bestiòtas salvatjas n’an paur e doncas fugissin e atacant pas las caravanes. E aquò es estonant car i a fòrça vida salvatja en Tibet e se i aguèsse pas aquel bambó pas degun gausariá i dintrar”.

Segon lo cronicaire venecian medieval en Tibet i aviá una costuma que lo quite Polo aguèt vergonha a l’ora de la descriure. E aital o daissèt escrich aprés l’explicar. Aquela seriá la poligàmia femenina o poliandria, un fenomen cultural que seriá brica compresa en l’Euròpa medievala, ont i aviá la majoritat dels legeires del sieus viatges.

Una abituda tradicionala

“Per maridar las femnas, çò diguèt Polo, an una curiosa costuma. Jamai un òme maridaria una femna que non se foguèsse anada al lièch amb plusors òmes. Seriá pas aimada pels dieuses. Quand arriban d’estrangièrs las vielhas acompanhan las femnas e las menan a las tendes dels viatjaires e lor demandan de las prenen e far amb elas tot çò que vòlon. E se aquò se debana la familha ne seriá plan contenta”.

Sonque las pus joves capitan a l’ora d’aquò far, çò apondèt lo venecian. Las autras tornan a l’ostal tristes. Pasmens, los òmes pòdon pas jamai prene las femnas amb eles a lor país. Quand aqueles an fach çò que vòlon amb elas balhan un joièl, anèl o moneda a las femnas. Aquò demòstra que foguèron aimadas e qu’aguèron d’aimants. E cada filha a vint o pus monedes o joièls al còl per poder demostrar qu’aguèt fòrça aimants, e los parents ne son fièrs e onorats pr’amor qu’es ansin qu’es mai aimada pels dieuses e aurà un bon marit.

Lo futur marit maridarà pas cap filha que non a aqueles joièls e aumens ne cal aver vint. Quora la femna, aprés lo maridatge ven prensa lo filh, siá del marit o pas serà considerat eretièr coma los autres e del parièr biais. Mas alerta ! Car un còp un òme es maridat es totalament enebit a un òme d’aimar la femna maridada amb un autre òme e aquò far seriá considerat gaireben un crim.

Puèi lo cronicaire recomanda los joves europèus d’anar fins a Tibet e se cochar amb aquelas jovenòtas e aital poirián aver una bona experiència que seriá, al còp, estonanta. “Ja vos parlèri d’aqueles maridatges tibetans, çò diguèt Polo. Caliá o dire”, çò confessè7 amb vergonha, car, d’efièch, aquela abitud culturala seriá agachada totalament amb orror per la societat medievala europèa. Aquò, qu’es segur. Uèi ne sèm pas tan segurs.