QUI VIVIÁ DINS UN CASTÈL MEDIEVAL
Francesc Sangar.- Totes avèm visitat en qualque escasença un castèl medieval, e avèm imaginat segurament cossí deviá èsser la vida dins de los sieus murs. Mas, qui viviá en aqueles grands bastiments? Un castèl èra un pichon mond isolat dins lo fèu, ont lo senhor feudal e la siá familha èran los proprietaris, mas cedissián desparièrs trabalhs necessaris per la drecha organizacion e defensa del castèl. Solide, cada castèl èra tanben desparièr e la quantitat d’abitants dependiá de l’importància (sustot economica) de la familha nòbla proprietària. Un castèl normal podiá lotjar cinquanta personas, mas dins de castèls de grandas familhas nòblas podián demorar centenats d’abitants.
Los castelans exercissián lo poder en representant lo senhor feudal, e venián una classa sociala situada entre la noblesa e los paisans servents del camp. Qualques senhors feudals possedissián divèrses castèls e passavan solament qualqu’unas setmanas o meses en cadun d’eles. Los castelans exercissián sustot las siás foncions pendent l’abséncia del senhor. Èsser un castelan èra un merit e un orgulh que facilitava una vida fòrça mai comòda, per rapòrt amb la vida quotidiana dels paisans.
Los castelans avián jos la siá jurisdiccion de “milites” o cavalièrs, encargats de la defensa del castèl. La chifra de cavalièrs de cada castèl dependiá del poder e importància del senhor feudal (o la quantitat d’enemics qu’aviá) e èran estats abitualament paisans que possedissián un pichon patrimòni e podián aténher las caras pèças de l’equipament militar. Dins d’aquela categoria trobam los “milites castri” que realizavan un jurament de fidelitat totala al senhor del castèl, mas tanben al castelan que lo dirigissiá.
Un trabalh per cadun
Un encargat establissiá e requestava d’impòstes que devián pagar los servents. Poiriam definir aquela foncion coma la part economica e fiscala del fèu. Aqueles encargats èran pas força “aimats” pels paisans. Quand lo senhor feudal èra absent, exercissiá tanben coma jutge e empartissiá la justícia segon de nòrmas e de leis aplicadas al fèu.
Dins totes los castèls viviá tanben un preire, encargat dels trabalhs esperitals, amb la celebracion de messas, confessions, … dins d’una capèla situada dins del meteis castèl. Abitualament los preires èran los unics abitants del castèl que sabián legir e escriure, e realizavan tanben los trabalhs documentaris e notarials necessaris. Fòrça pageses demandavan tanben los servicis del preire coma notari, e pagavan los impòstes establits per aquel servici (qu’acabavan en essent del senhor). En qualques escasenças, se lo senhor aviá d’interèsses culturals e educatius (fach pas abitual pendent fòrça sègles), lo preire ensenhava a legir e escriure al meteis senhor e lors filhs.
Fin finala, per manténer aquela estructura dins lo castèl, trobam una importanta quantitat de servents consacrats a foncions divèrsas, sustot a la cosina. Vivián pas solament los cosinièrs, tanben un servent s’encargava del celièr, un autre del gardamanjar… E naturalament los servents de taula que servissián los plats.
Als estables qualqu’unes servents se consacravan a suenhar d’animals. Dins d’aquela categoria los encargats dels cavals èran mai plan considerats qu’aqueles servents que se consacravan als pòrcs o als buòus. E dins los castèls amb mai poder economic, un servent s’encargava dels falcons (una aficion fòrça abituala de qualques senhors feudals) e un autre dels cans. Dins los castèls la familha del senhor acostumava a aver fòrça cans, per susvelhar e caçar. Tanben, dins los castèls de las familhas nòblas mai importantas residissián teissièrs per confeccionar la roba dels senhors. Un castèl èra tot un mond complèx, mas las foncions de lors abitants èran fòrça delimitadas, en ensajant manténer una independéncia economica e una defensa eficienta davant d’una possible ataca.
