L’OCCITÀNIA MEDIEVALA (3)

Redaccion.- Un dels senhals mai singulars de la civilizacion meridionala occitana pendent l’epòca medievala foguèt l’individualisme. I aurà pas de prats dubèrts coma en d’autres païses e la majoritat dels camps seràn totjorn barrats. Pas gaire prats o forèsts comunalas, aquò arribarà mai tard. A l’origina tota la tèrra a un propietari. La soleta excepcion ne seràn las montanhas que poiràn èsser visitadas per mai d’un. E los prats montanhoses seràn dempuèi lo començament d’aquela epòca de prats comunals.

Los mas del Roergue seràn l’exemple d’un tipe de vida plan definit; cadun amb un ostal (un mas) e pro luenh del vesin e la glèisa del territòri per arrestar de problèmas. Lo territòri mai pròche a la còsta aimar pus viure en de pichons vilatges ont la societat serà, benlèu, mai solidària.

Una civilizacion, plusors societats

 “Al Sud dels Alps, çò afirmèt Felip Martèl, l’scèna es un pauc mai complèxa, car i aurà una division del territòri en terrens particulars e totes situats al torn d’un vilatge dins la val, pas luenh de l’aiga, e amb d’ostals situats en de nautors mejanas e pròchas dels prats comunals”.

Lo mas serà l’unitat clau de l’explotacion del paisatge occitan, un terme qu’al sud-oèst vendrà casal (es coincidéncia qu’en catalan encara uèi son utilizadas ambedoas paraulas ? ). La terminologia de l’airal dempuèi Lemosin e Auvèrnhe, al nòrd (e benlèu mai enlà encara) fins a la frontièra musulmana, a l’epòca, en de tèrras catalanas qu’uèi apertenon a Tarragona, serà la meteissa: prat, camp, champ, laor, lavoratiu, òrt, parrà, erm…

La superfícia totala de cada mas serà, ça que là, diferenta segon la tradicion de cada region; 70 ectaras pel país de la Sèlva de Roergue del sud, 12 ectaras entre Tarn e Garona, mens de 10 ectaras en Lemosin, fins a 23 en Comenge. La mejana poiriá èsser situada entre 10 e 15 ectaras, amb una valor, totun, sonque relativa.

Pas gaire carretas pr’amor d’una fauta generala de camins e tanben pr’amor de fauta d’elevatge que pòsca butar las carretas. L’òme serà pendent fòrça temps l’animal de tir en la majoritat dels païses d’òc. L’agricultura serà tanben diversa. Sonque i trobarem monocultura un pauc abans de la revolucion industriala. I a de cereals (de froment, de civada, de segal, d’òrdi) mas tanben de vinha, qu’arribarà mai en naut dels 1000 mètres de nautor (en Val d’Aran, Val de Susa, eca…). L’economia tanplan viu de la venda de fusta del bòsc. Als Alps grandas quantitats de bois son exportadas per Durença vèrs Provença.

L’elevatge bovin es brica comun. En 1170 lo papa Alexandre III establís un impòst per consolidar la Patz de Dieu al Roergue amb 3 diners pels paisans normals. Aquela talha, qu’aurà lo nom de pesada, serà, totun, de 12 diners pels propietaris de buòus, gaireben çò de meteis que deu pagar un nòble o comerciant. Pas totes o pòdon pagar.

L’elevatge de pòrc e sustot de feda es mai comun. E per aquò i trobarem un regim de transumància als Alps e als Pirenèus mas tanben al Massís Central. Las dralhas menaràn los pastors del Piemont, de Catalonha o de Gasconha vèrs o des dels Pirenèus o los Alps. Mas lo que dirigís las fedas, lo pastor, tanplan serà una figura polemica. La majoritat dels tropèls de fedas e lors pastors auràn coma propietari final la Glèisa o de nòbles. Als Alps las comunautats pas nomadas, los vilatges, las vilas, i lucharàn dins un conflicte que demorarà decennis. La lucha serà plan violenta e i auràn vertadièras batalhas pel pas o enebiment del meteis de las fedas. E çò qu’avèm vist al cinema estatsunitenc sul sègle XIX se seriá primièr debanat tanben en l’Occitània del sègle XI, sègles abans.

Aquò vòl pas dire que i a pas circulacion. N’i a, e es luenh d’èsser un caòs: los camins utilizats an tota la logica e dinamizan l’espaci de cada region. E los camins seràn clau a l’ora d’unificar o pas Occitània. Per ansin, i a lo paisan que va de l’ostal a la vila o vilatge pus pròche: Tolosa pels tolosencs, Montpelhièr pels abitants del Bas Lengadòc. Puèi i a de migracions generalas; i a de gasc (gascons) un pauc pertot. Benlèu es un  fenomèn que comencèt fòrça sègles abans, quand Gasconha patiguèt d’envasions bascas o vikingas. Benlèu pr’amor qu’èra un país paure e lors abitants devián emigrar.

Coma los gascons, los abitants de Gavaldanés (Uèi lo jorn lo nom de familha de Gavaldà) es pertot en Occitània mas tanben en Catalonha). Çò de meteis se passarà amb los abitants de Roergue, de Peitieus o de Lemosin. Son de migracions generalas a mai de las pròprias entre la montanha e lo replanat o las còsta. Mas ara, e un còp l’epòca d’envasions generalas finida, la montanha serà pas pus un airal de refugi e totes aqueles que tombaran de la montanha a de territòris mai plans i tornaran pas pus aprés.

“La migracion vèrs mai enlà tanben serà estonanta; vèrs Navarra, Aragon, sustot Catalonha, çò confirmèt Castèl. En Navarra, en 1110 i a d’emigrants de Saint-Gilles, de Lemòtges, d’Oloron, de Cahors, d’Engoleime, d’Auvèrnhe. Lor preséncia serà pas minoritària; cal escriure de leis o “fors” en occitan. Serà un movement de milièrs d’occitans espectaclós”.

P’amor que i a d’afinitats lingüisticas e culturalas entre unes e autres qu’ajudaràn plan a l’ora d’anar a cercar una nòva vida e nòvas tèrras ont demorar. La frontièra iberica (mai enlà dels Pirenèus) serà pas cap obstacle e arrestarà pas un corrent uman occitan que colonizarà d’un brave mode de tèrras luenhanas e que menaràn amb eles una civilizacion, l’occitana, qu’a l’epòca serà fòrça mai espandida qu’a l’epòca actuala”.