DE VALDESES, D’ERÈTGES PAURES
Francesc Sangar.- Après l’an 1000, e superada la paur a la fin del mond que se supausava en Euròpa, apareguèron divèrses assages per reformar la Glèisa crestiana. Qualqu’unes foguèron acceptats pel Papat coma los franciscans, mas d’autres foguèron declarats eretics, coma los valdeses.
Aquel movement esperital crestian apareguèt al sègle XII, amb la predicacion de Pèire Valdés en la vila de Lion dempuèi l’an 1177. E mai que qualqu’unes istorians defendon la teoria d’autres fondators, los seguidors d’aquelas comunautats defendèron totjorn Pèire Valdés coma fondator del movement valdés. Èra un ric comerçant qu’abandonèt las siás proprietats per viure amb una praubesa radicala. Justament un dels noms que recebèron los seguidors de la siá doctrina foguèron “los Paures de Lion”. La siá vida remembra l’experiéncia vitala de Sant Francés d’Assisi.
Lèu, Pèire Valdés recebèt los avertiments del clergat catolic, que l’acusava de predicar sens aver d’autorizacion, car el èra pas sacerdòt ne aviá permís. Coma responsa, qualqu’unes seguidors viatgèron a Roma amb la tòca de parlar amb lo Papa Alexandre III e defendre lors idèas. Malgrat la proïbicion papala, los valdeses contunhèron amb lor predicacion per divèrsas regions europèas, sustot en tèrras occitanas e al nòrd de la Peninsula Italiana.
L’ataca papala
Mas perqué la Glèisa atacava la doctrina dels valdeses? L’òdi a la riquesa compreniá una critica a la vida de nautas ierarquias eclesiasticas, que vivián amb grand luxe. Tanben los valdeses defendián la diversitat religiosa e la convivéncia pacifica entre desparièras manièras de comprene la doctrina cristiana, del temps que dempuèi Roma èran defendudas una ortodòxia e una fidelitat totala als dògmas catolics. E defendián tanben la liura interpretacion de la Bíblia, una idèa afrontada amb lo clergat catolic que defendiá una unica interpretacion dels libres sagrats. En qualqu’unes aspèctes coïncidissián amb lo Catarisme, qu’èra tanben difondut en aquela meteissa epòca. E entre los paures aguèron fòrça influéncia pr’amor qu’ofrissián una granda dedicacion al collectius pus marginalizats.
Après fòrça avertiments, los valdeses foguèron declarats coma enemics de l’unitat de la Glèisa l’an 1184 pendent lo Sinòde de Verona, e l’an posterior, pendent lo Quatren Concili del Lateran, foguèron proclamadas de persecucions amb l’acusacion d’erètges. Aquela posicion de la Glèisa catolica provoquèt una reaccion de critica mai sevèra dels valdeses contra l’ierarquia romana, e en secrèt contunhèron amb las siás predicacions. Per contunhar amb la siá difusion, los cresents viatjavan per de vilas ont èran aculhits per d’autres fraires cresents: lo fraire arribat èra nomenat “barba”, car après lo viatge arribavan amb de longas barbas. Lo fondator Pèire Valdés foguèt pas detengut nimai empresonat per las autoritats eclesiasticas, e òm coneis pas lo sieu destin final, e mai se qualqu’unas versions parlan de tèrras alemandas.
Las persecucions provoquèron la reduccion de las comunautats, e qualqu’unes cresents se jonguèron als catars, que serián tanben perseguits per las autoritats eclesiasticas. E coma succedís tanben amb d’autras eretgias medievalas, la majoritat de l’informacion proven de las actas inquisitorialas, perque son pas estats conservats gaires documents escriches pels meteisses valdeses. Lors predicacions èran abitualament de manièra orala e en las lengas del pòble, coma l’italiana, l’occitana, la galloitalica…
Un dels paucs documents que son estats trobats es “La Nòbla Leiçon”, escrich en occitan ancian a fins del sègle XII o de començaments del XIII e qu’explica la doctrina dels valdeses. E las actas inquisitorialas, car son fòrça interessants los rapòrts escriches per la Glèisa per Rainiero Sacco, sustot la “Summa de Catharis et Pauperibus de Lugduno”. Posteriorament, qualqu’unas comunautats secrètas valdesas que contunhavan encara, se jonguèron amb de calvinistas pendent lo sègle XVI, perque consideravan que partejavan fòrça aspèctes doctrinals.
