TAMBURLAN, L’AUTRE CONQUISTADOR MONGÒL
CAM.-Malgrat que los filhs de Genghis Khan ja avián començat divèrsas guèrras fratricidas abans de la mòrt del meteis paire, l’empèri mongòl encara s’espandiguèt mai vèrs Corèa, Tibet, Pèrsia, Russia e, mai que mai, China. Totun, quora moriguèt Mangu Khan, grand-filh de Genghis, l’empèri mongòl tanben finiguèt.
Cubilai, son fraire, fondèt la dinastia dels Yuan e en 1277 venguèt lo nòu sobeiran. Un autre fraire, Hulagu, establiguèt encara un pichon empèri mongòl en Pèrsia. Daissèron d’èsser nomadas e adoptèron l’islamisme o lo nestorianisme (cristianisme oriental). En Russia, Batu Khan fondèt l’Òrda d’Aur. E en 1370 nasquèt lo reialme mongòl de Transoxiana (Turquestan e Afganistan).
Ailà nasquèt en 1336 en Kesh, Timur o Tamburlan. Après patir una grèva nafradura en batalha, los pèrsas lo nomenèron Timur Lang (Timur lo Garrèl) . Pasmens, en 1370 auciguèt al rei de Transoxiana e venguèt Khan d’Yagatay.
Lo començament de l’espandiment
Çò que faguèt primièr Tamburlan foguèt atacar lèu lèu los païses vesins. En 1387 chaplava la populacion d’Isfahan e en 1394 e 1401 encara ataquèt la meteissa Bagdad. En 1400 auciguèt de desenas de milièrs d’abitants en Damasc. Lèu contrarotlava Pèrsia, Siria, Iraq, Azerbaitjan, Geòrgia, Armenia e la majoritat d’Anatòlia.
Demest 1391 e 1399 envasiguèt Russia e en 1398 se dirigiguèt a Índia. En 1402 desbrandèt en batalha al soltan otoman prèp d’Ankara. L’idèa èra poder atacar China mas la siá mòrt, que se debanèt en 1405, arrestèt, fin finala, un dels màgers espandiments politics de l’edat medievala asiatica.
Dempuèi Samarkanda, en 1398 Tamburlan crosèt lo flume Indus e dintrèt en Punjab. Puèi ataquèt e destrusiguèt la vila de Bhatnir. A la fin d’aquel an atacava la pròpria Delhi. Lo soltan fugiguèt. Per contrarotlar melhor lo nòu territòri conquistat chaplèt desenas de milièrs d’abitants de la vila. I aguèt tans mòrts qu’arribèron divèrsas epidèmias ; tròp mòrts per èsser sepelits. E serà un luòctenent de Tamerlan, Kizr Khan, que venguèt nòu soltan de Delhi en tot formar la nòva dinastia dels Sayyid.
Après tot aquò far, Tamburlan venguèt musulman fanatic. Luchèt totjorn jos la bandièra del profèta Maomet e conquistèt e chaplèt al long de tota la sieuna vida. Totun, l’empèri de Tamburlan demorèt pas coma lo de Genghis Khan. Los afars intèrn de cada nòu territòri conquistat foguèron totjorn un problèma qu’interessèt jamai Tamburlan. Sonque desirava ganhar mai e mai d’espaci geografic e pro.
Justament, en 1400, abans de morir, envièt una expedicion que saquèt las vilas de Yarkanda, Aksu, Kucha, Kothan e Fergana. E i chaplèt las darrièras populacions bodistas d’Asia Centrala. Pasmens, èsser musulman foguèt pas jamai cap avantatge per la populacion d’aquela region asiatica. Tamburlan sospechava totjorn de totes. E l’unica tòca èra ganhar d’aur.
La tradicion de bastir d’alminars o torres fachas amb de crans umans venguèt generala amb Tamburlan ; sonque en Isfahan i aguèt 45 torres amb entre 1.000 e 2.000 caps umans dins. Aürosament, en genièr de 1405 Tamburlan moriguèt en Otrar e foguèt sepelit en Samarkanda. L’empèri tombèt en 1447 jol lideratge de She Ruj, lo sieu filh. Los sieus descendents fondèron d’estat diferents en Pèrsia, Transoxiana e Afganistan e barrèron un dels episòdis mai sanguinaris d’Asia Centrala de tota l’edat medievala.
