L’ANGLÉS MEDIEVAL

Christian Andreu.- La lenga anglesa medievala, plan diferenta d’autras lengas medievalas romanicas europèas medievalas coma lo francés, patiguèt dempuèi la sieuna naissença (aperaquí lo sègle V) una evolucion tras que complèxa. Foguèt la lenga parlada en çò qu’uèi es Anglatèrra mas tanben lo sud d’Escòcia e òm pòt considerar una primièra etapa (tanplan coneguda coma anglés ancian) que demorariá fins a l’envasion normanda de l’an 1066, quand cambièt tornarmai (e uèi es coneguda aquela etapa istorica coma anglés mejan). La siá complexitat tanben a coma origina que foguèt menada a aquela illa pels anglo-saxons e pr’açò es una lenga germanica. Los primièrs tèxtes son del sègle VII.

L’origina mai antiga de l’anglés medieval d’aquela epòca foguèron divèrses dialèctes frisons parlats per plusors tribús anglas, saxonas e jutas. Puac a cha pauc aquelas tribús venguèron majoritàrias en Anglatèrra e la siá lenga comencèt a substituir l’ancian breton roman. Als territòris ont s’espandiguèt pas, las lengas cèltas contunhèron la siá existéncia, al costat de la nòva lenga insulara. L’anglés medieval mai ancian aguèt, (e la siá classificacion foguèt brica aisida com òm pòt plan pensar) quatre dialèctes, çò es lo mercian, lo nortumbrian, lo kentian e lo saxon de l’oèst. Justament foguèt aquesta darrièr dialècte que donèt un anglés estandarizat al costat del mercian e que puèi seriá l’anglés mejan. A mai d’aquò, patiguèt fòrtas influéncias d’autras lengas coma las lengas cèltas a l’oèst e l’antic norvegian al nòrd, pr’amor de l’envasion vikinga d’Anglatèrra del sègle VIII.

Uèi lo jorn òm considera que l’anglés medieval mai ancian foguèt una lenga germanica mai, plan pròcha al l’antic frison e l’antic saxon. Pr’amor d’açò la siá diferéncia amb l’anglés actual es plan granda e cal l’estudiar primièr se òm vòl la comprene car un anglés del sègle XXI pòt brica comprene aquela lenga medievala. A mai, e coma fòrça lengas medievalas (tanben romanicas) foguèt una lenga declinada e l’òrdre de la frasa es mai semblant a l’alemand actual que non a l’anglés d’uèi lo jorn.

Una caracteristica pròpria es que foguèt començada a escriure a travèrs d’un sistèma de runas, mas dempèi lo sègle VIII, de monges crestians irlandeses comencèron a l’escriure amb l’ajuda de l’alfabet latin. A l’epòca foguèt coneguda amb lo nom d’Englisc (prononciat englix) e segon maites cercaires lo sieu nom poiriá voler dire lenga dels pescadors. Totun, aquesta es sonque una teoria e n’i a d’autras encara pus complèxas per explicar l’origina d’aquel nom.

 Una lenga plan evolucionada

L’anglés medieval del sègles V al XI foguèt parlat pendent mai de set sègles e evolucionèt d’un biais constant al long de tota aquela epòca. Sonque un 15% del vocabulari d’aquel anglés medieval antic demorèt fins a uèi lo jorn en l’anglés actual. Totun, las paraulas encara usadas uèi son basicas. D’un autre costat, a mai de l’anglés medieval, a Anglatèrra tanben foguèron parladas d’autras lengas cèltas e vikingas coma lo cimbrian (una lenga cèlta medievala escandilhada) e lo cornualhés.

Lo tèxt mai antic escrich en anglés medieval es l’Himne de Caedmo, creat entre l’an 658 e l’an 680. La forma pus estandarizada de l’anglés medieval antic arribèt de la man del rei Alfred lo Grand, al sègle IX, quand ordonèt d’escriure en anglés a mai de latin totes los tèxtes de la còrt. La majoritat d’escriches d’aquela epòca son de tèxtes poetics e n’i a pas gaire de prosa.

Las divèrsas etapas istoricas de l’anglés medieval pòdon se devesir uèi en un primièr periòde amb una lenga plan dialectalizada e que demorariá fins a l’an 650, una segonda etapa amb de tèxtes escriches per d’autors coma Caedmon, Beda, Cinewulf o Aldhelm, e una etapa finala que finiriá aperaquí l’an 1150, quand la nauta societat anglesa comencèt a parlar lo normand francés d’un biais generalizat.

D’estudis actuals confirmèron que l’influéncia cèlta sus l’anglés medieval foguèt brica importanta. Mai granda foguèt l’influéncia de l’anglés sus aquelas lengas occidentalas britanicas en la frontièra politica dels diferents reialmes angleses medievals, sustot en d’airals coma Cumbria o Devon e la Marcha Gallesa. Pasmens, i a tanben divèrsas ipotèsis lingüisticas qu’afirman que òc, que i aguèt una influencia cèlta  sus l’anglés medieval  mas a nivèl de sintaxi. Mas la generalitat dels cercaires i son pas d’acòrdi.

L’anglés medieval recebèt coma d’autras lengas medievalas una fòrta influéncia del latin e tanben  del norvegian pr’amor de la creacion de la Marcha Danesa en Anglatèrra dempuèi lo sègle IX. Lo dialècte del saxon de l’oèst èra plan semblant al norvegian antic e ambedoas populacions avián pas gaire problèmas a l’ora de se comprene. Totas aquelas influéncias de lengas vesinas provoquèt una evolucion constanta e pr’amor d’açò foguèt una de las lengas pus evolucionadas del continent europèu.

L’anglés medieval daissèt aperaquí 400 tèxtes, dont qualqu’unes vertadierament importants per l’istòria de la literatura medievala, coma lo poèma de Beowulf, un dels poèmas germanics pus celèbres de l’epòca. L’escuritat del sègles V e VII entraïnariá, puèi, d’òbras uèi basicas dins l’istòria de la literatura anglesa coma Beowulf mas tanben la Cronica Anglo-Saxona o encara l’Imne de Caedmon e l’Escrich dels Francs. E n’ia de tota sòrta : gramaticals mas tanben de medecina o de geografia, a mai de religioses. Pasmens, la majoritat son de manuscriches anonimes. Cossí que siá son part, uèi, d’una lenga anglesa medievala que tornariá a cambiar e plan al long dels sègles XII e fins al sègle XV, l’anglés mejan, tanplan diferent de l’anglés modèrn de l’epòca actuala.