L’OCCITÀNIA MEDIEVALA (4)
CAM.-La desseparacion sociala d’Occitània pendent los sègles IX, X e XI es pas sonque un fach a nivèl politic. Tanben se debana a nivèl economic. L’arqueologia de la circulacion de l’argent occitan medieval demòstra que cap poder es pro fort per s’impausar suls autres: cada moneda locala a una zona d’influéncia economica e politica e la region de caduna serà pus o mens espandida segon lo comèrci.
“Es pas estonant de veire la moneda del Puèi, çò escriguèt Felip Martèl, lo pogès, arribar fins a Concas e Moissac, ont trucava amb la moneda de Morlans bearnesa e tanplan lo caorsenc carcinòl, mas tanben lo tolsan de la vila de Tolosa. Lo tolsan es la moneda pus fòrta de l’airal, qu’aurà, pasmens, totjorn una granda concurréncia”.
Fòrça dinamicas seràn d’autras monedas regionalas occitanas medievalas coma lo raimondenc albigés, que s’espandís a travèrs del Massís Central, mas tanben arribarà temporalament a Cevenas. Pas luenh òm trapa lo melgoirés, la moneda de Melguèlh, que s’espandís dempuèi la Mediterranèa fins a Provença. E encara pòt òm la trobar al Gavaudan e lo Dalfinat del sud. Lo melgoirés contraròtla tota la region de Montelhièr e arriba fins a Tolosa. Lo dinamisme econòmic e comercial d’aquela vila confirmarà una moneda fòrta e segura. Pasmens, tras d’aquelas monedes occitanas fòrtas, lo raimondenc, lo tolsan e lo melgoirés son jos contraròtle politic del comtat de Tolosa.
Lo comèrci occitan
La borgesiá occitana naisserà pas fins a la fin del segle XII. Fins alavetz l’argent serà fach pr’amor de la tèrra e la venta d’aquela. De vilas coma Montpelhièr, Saint-Gilles o Marselha, totun, ne seràn l’excepcion. Demoraràn a l’epòca fisèlas als artesans. La borgesiá ailà serà pichona e òm pòt pas la restacar amb la d’autras vilas ricas o pus poderosas que i a a la peninsula italiana. E lor concurréncia serà brica aimada pels occitans. Una pròva de la granda concurréncia entre de burgeses italians e de comerciants occitans son los problèmas permanents entre aqueles e de comerciants de Marselha, Narbona o Barcelona al Levant.
Mas, dins d’Occitània, la concurréncia intèrna tanben serà granda; de comerciants genoveses e pisans i seràn pertot. A Saint-Gilles los genoveses an un quarter pròpri ( e al còp son en concurréncia amb los pisans). La siá comunautat gausirà d’extra-territorialitat. Son los genoveses que contraròtlan la rota de la sal al Ròse. E los comerciants occitans, pòdon pas, i luchar. Sonque l’oèst occitan, mai luenhan dels genoveses, serà un pauc mai liure economicament.
“A l’epòca i a pas cap mercat nacional occitan, çò demorèt escrich a l’Istòria d’Occitània de Lafont. E lo capitalisme medieval es nascut fa pas gaire. Los mercats son regionals e i a pas gaire circulacion entre de regions. L’espaci econòmic e son contraròtle es encara en mans d’estrangièrs e demorarà aital encara un temps”. La grana e lo vin son de produches que crosan d’una region a la region vesina. Lo vin bordelés s’espandirà plan mai enlà de Gasconha. A travèrs del fluvi Durença la fusta dels Alps arribarà fins a la Mediterranèa. L’elevatge tanben farà de viatges intraregionals.
La naissença d’una indústria e un comèrci textil serà plan lent. Lo comèrci serà sonque local e la siá espandida serà plan lenta. Mas, pauc a cha pauc, los drapièrs de Montpelhièr seràn pus e pus fòrts. Atanben se debanarà aquò en de vilas coma Tolosa. Lo carbon de Cevènas serà conduch al Mediterranèu, ont i arribaran d’articles de luxe de Levant. Ça que la, òm traparà pas de comerciants occitans al nord fins a la fin del sègle XIII. Lo borgés occitan contrarotlarà sonque de produches locals: de draps, de grana o de fusta. Los italians tot lo comèrci internacional que crosa aquelas regions d’un ponch a l’autre.
Lo ròtle de la Gléisa
La populacion de la Gléisa es sonque un 3% de tota la populacion occitana. En naut i a d’evesques e d’arquevesques. N’ia fòrça en Occitània, restacada amb d’autras nacions medievalas. Amb la Reforma Gregoriana n’i aurà encara mai. La siá concurréncia amb la noblesa serà màger dempuèi lo segle XIII. E los nòbles auràn pas pus drech a “conquistar” tot çò que daissa un evesque quand es mòrt. Mas encara assajaràn d’o far (e capitaràn encara) al long del sègle XII: a Carcassona en 1113, a Tolosa en 1130, a Bordèu en 1137, a Albi en 1144. Mas cal negociar de mai en mai.
L’evesque occitan es poderós a l’epòca: protegís la comunautat de la Gléisa, es jutge final e son nom es al darrièr sonque del nom del comte e del rei. Es lo gardian de la fe e pòt excomunicar. E n’i a que son gaireben independents de Roma. Son tanben part de l’aristocracia; Aldabèrt, evesque de Mende, a en 1109 de tèrra al torn de la vila, amb de vilatges, de castèls e tanben de cavalièrs. Lo poder de l’evescat es pas totjorn local; lo comte de Fois es fisèl a l’arquevesque de Narbona, lo vescomte de Montpelhièr, a l’evesque de Magalona. E se lo senhor feudal vòl pas aquò acceptar i aurà de guèrra…
