LA CANÇON DE LA DESACORDANÇA
CAM.- I a de tèxtes medievals qu’encara uèi apartenon a l’istòria nacionala d’un país o d’un autre segon l’academicisme istoric de cada luòc. La Cançon de Santa Fe, escricha, çò de mai segur, entre 1030 e 1070, es un d’aqueles tèxtes. Car provòca encara division e vejaires desparièrs entre d’expèrts catalans e occitans. Pasmens, la siá classificacion finala poiriá venir mai aisida se òm seguís lo camin lingüistic.
La Cançon de Santa Fe demòra uèi coma manuscrich a l’Universitat de Lèida (Païses Basses). L’estudi paleografic de la meteissa situèt, totun, la siá redaccion un pauc abans de 1030 e aprés l’an 1010, pr’amor que lo Liber miraculorum Sancta Fides de Bernard d’Angièrs (escrich alavetz) ne parla. La siá origina geografica encara es uèi fònt de discussion e polemica car i a cercaires que situan la Cançon de Santa Fe coma originària de la vila occitana de Narbona, e d’autres de Cerdanha o Rosselhon (Martí de Riquer), a Catalonha. D’autres encara al Roergat. Segon Robert Lafont, totun, la cançon foguèt escricha en occitan per d’occitans.
La tematica de la cançon
Al text òm descobrís que Fides (Santa Fe d’Agen), una gojata crestiana, es denonciada pendent l’epòca de l’emperaire roman Maximilian. Aprés l’executar (lo cristianisme es alara enebit) lo cos demòra sens corrupcion a Concas. L’autor imperial d’aquel assassinat de la màrtir crestiana demorarà punit tanben amb la mòrt enviada per Dieu.
L’originalitat del tèxt, un dels premièrs escriches en lenga occitana, es fenomenala. A mai, a un cèrt estil epic desparièr, pasmens, del desvolopament narratiu. Cossí que siá, es un exemple del modèl arcaic de las primièras e posterioras cançons realizadas en lenga d’òc primièr e lenga d’oïl aprés.
Cristian Anatole e Robèrt Lafont confirmèron l’occitanitat de la cançon fa gaireben cinquanta annadas, a mai de reconéisser que la region ont foguèt escricha foguèt un airal de transicion lingüistica e (cossí ditz lo pròpri tèxt) “ a de rasons espanescas e de leis francescas”. Un vertadièr tresaur de la literatura medievala occitana pus anciana.
Mas la discussion filologica contunha. Malgrat que maites cercaires reconeisson que los arcaismes usats a la Cançon de Santa fe son parièrs als utilizats a la Cançon de Boeci e l’Evangèli segon Sant Joan, aquò poiriá pas voler dire, fin finala, que son de traches occitans.
La siá originalitat (e descobèrta) contunha doncas a l’ora de provocar d’opinions diferentas segon se lo cercaire es catalan o occitan (car los catalans tanben considèran qu’es un dels pus ancians tèxtes medievals escrich en catalan).
La lenga es un element viu qu’evoluciona totjorn. Al sègle X la lenga catalana e l’occitana èran la meteissa. Uèi o son pas pus. De catalans e d’occitans vesián pas alavetz l’autre coma un estrangièr. E aital o demòstran los episòdis de migracion occitana que Catalonha patiguèt al long de la nauta edat medievala, amb d’occitans que marchavan a un luòc ont la lenga e cultura èran familhalas.
E doncas perquè pas reconéisser que la Cançon de Santa Fe es un escrich occitan del còp qu’òm certifica (sens vergonha) que la naissença de la lenga catalana a coma maire lingüistica l’occitan e pas lo latin? De còps, çò qu’es pus aisit es la responsa pus probabla, coma diguèt ja al sègle XIV Guilhèm d’Occam. E la Cançon de Santa Fe n’es una pròva qu’o demòstra, encara uèi lo jorn.
