DOLÇA, COMTESA DE PROVENÇA
Christian Andreu.- L’occitana Dolça de Provença foguèt, al còp, una de las figuras politicas pus importantas del sègle XII per rapòrt a Provença mas tanben a Catalonha, e tanben entraïnèt una de las legendas pus òrras d’aquela epòca. Pr’amor d’aquò es encara una femna plan desconeguda e que ne cal far un estudi pus prigond per poder descriure melhor la siá vida e òbra politica.
Dolça (en occitan tanben escrich Dolsa o Dolza) nasquèt en Millau, Lengadòc, en l’an 1095; filha del vescomte Gilbèrt e la comtessa Gerberga. La mòrt de son paire daissèt la linha masculina d’aquela familha escandida e doncas tot lo territòri que la familha aviá demorèt en mans de la siá femna, Gerberga. A mai de Millau, la comtessa poguèt tanben amassar la totalitat del territòri de Provença, que demorariá políticament occitan fins al maridatge de la siá filha Dolça. D’aquela epòca demorèron divèrses escriches que soslinhan lo bon judici de la comtessa Gerberga sus Provença, que durariá plusors annadas.
Pasmens, lo futur politic de la Provença del sègle XII demorariá pas en mans occitanas mas catalanas. En 1112, la vila d’Arle celebrèt un dels maridatges pus celèbres de l’epòca e que lo pòble (ambedoas nacions; provençals e catalans) remembrariá durant annadas: Dolça de Provença, filha ainada de Gerberga de Provença maridèt Raimond Berenguièr IIIn, comte de Barcelona. La jove Dolça aviá alara dètz-e-sèt ans e Raimond Berenguièr aperaquí 30.
Pas gaire aprés aquel maridatge la maire de Dolça, Gerberga, moriguèt. E Dolça venguèt comtessa de Provença. Pasmens, e aquò es pas rar a l’epòca, Raimond Berenguièr IIIn de Barcelona venguèt tanben comte de Provença; comes Barchinonensis ac Provinciae. Semblariá èsser doncas que Dolça cediguèt lo govèrn de provença al sieu marit. Se seguissèm lo vejaire politic la figura de Dolça desapareguèt totalament de la documentacion escricha contemporanèa e òm sospecha que Raimond Berenguièr IIIn dirigiguèt lo govèrn d’ambedoas nacions pauc aprés lo maridatge (un fach comun a l’epòca).
A mai, la soleta excepcion escricha que demòstra la posicion de Dolça de Provença a nivèl politic son divèrses papièrs contemporanèus que confirman lo govèrn dels comtats catalan e provençal per Dolça quand lo comte èra en defora, a la conquista de Malhòrca. Malgrat aquò, la data cèrta de la siá mòrt es considerada uèi dobtosa (o aumens pas 100% cèrta) que se debanèt en 1127. Tanpauc es conegut ont moriguèt nimai ont foguèt sepelida.
Una comtessa plan aimada
L’amor dels provençals e catalans per Dolça de Provença demorèt d’annadas. Puèi ne nasquèt una legenda (pas jamai demostrada istoricament) que voliá defensar la comtessa de cèrts faches debanats aperaquí la fin de la dècada de 1120: la legenda reviscolariá pendent la nomenada renaissença literària e culturala dels catalans del sègle XIX. E pr’aquò la legenda de Dolça de Provença, a mai de l’importància istorica unica (car entraïnèt l’union politica de Catalonha e Provença), es encara plan viva a la vila de Barcelona, capitala catalana, ont Dolça demorèt d’annadas dempuèi 1112.
L’atmosfèra provençala de la còrt ont aviá demorat Dolça fins al sieu maridatge foguèt lo de l’amor cortés e los trobadors. Aprés se maridar, viatgèt amb desenats de provençals e provençalas vèrs Catalonha. Ailà, prèp de la vila de Barcelona, demorèt en un palais amb una torre, que puèi seriá coneguda (pr’amor de l’origina geografica de lors abitants) coma Sant Martí de Provençals. Benlèu foguèt ailà que Dolça aguèt cinc filhs de Raimond Berenguièr IIIn, Raimond Berenguièr, futur comte barcelonin, Berenguièr Raimond, futur comte de Provença, Berenguièra, femna del rei de Castilha e Leon Anfós VIIn e Mafalda de Barcelona, maridada amb lo noble Guillem Ramon de Castellvell. A mai, tanben aguèt Bernat, que viuriá pas mai enlà de la siá pus tendra infància.
La vida politica del comte de Barcelona e Provença foguèt plan activa; ataquèt Malhòrca, recebèt una ataca dels almoravits e una nòva ataca a Lhèida dont d’autras campanhas militaras plan estudiadas. A mai, a nivèl diplomatic tanben calguèt discutir plan amb d’autras poténcias mediterranèas de beneficis pel nòu estat provençal-catalan. E, per ansin, calguèt defensar los dreches de Dolça sus Provença pr’amor de la demanda de la familha provençala dels Bauç, la pèrda de la vila de Carcassona o l’annexion de Besalú, Cerdanha, Berguedà, Capcir, Conflent e Donesan , signar la patz amb Besièrs o redactar una tractat de liure comèrci al mediterranèu amb Anfós Jordan de Tolosa.
Una òrra legenda
Raimond Berenguièr IIIn doncas èra gaireben jamai a la còrt, al palais ont demorava Dolça. D’espions catalans al servici del comte raportèron que jos la fenèstra de Dolça i aviá totjorn un trobaire (que foguèt identificat coma lo trobador Guilhèm de Cabestanh), e que ne seriá l’aimant de Dolça. La revenja comtala foguèt òrra: lo comte ordonèt lo tuar e lo cosinar. Dolça de Provença, aprés saber qu’aviá manjat lo còr del trobador declarèt que manjariá pas pus e moriguèt amb 32 ans en 1127.
Lo cercaire catalan Joan Amades (1890-1959) confirmèt que la legenda foguèt reala e que se seriá debanada a la bastida de la Torre de la Fanga (Torre del fang en catalan), a Sant Martí de Provençals (uèi un districte de Barcelona), una bastida qu’encar demòra uèi lo jorn. Pasmens, plusors cercaires afirmèron encara que la mòrt de Dolça foguèt un mistèri e que cal plan encara estudiar la siá vida per descobrir se aquò se debanèt vertadièrament.
Cossí que siá, una legenda es totjorn pròcha a la vida reala e benlèu, sonque benlèu, lo comte auriá provocat la mòrt de Dolça de Provença (mas sabèm pas cossí). Lo pòble defensèt la memòria de la comtessa provençala pus aimada pels catalans e provençals e ne creèt, puèi, una legenda. Una legenda encara viva uèi, gaireben 900 ans aprés.
