RAMON DE CABÓ, LO PRIMIÈR ESCRIVAN CATALAN

Francesc Sangar.- Divèrses cercaires de l’Universitat Autonòma de Barcelona (UAB) estudièron d’un biais prigond un dels documents mai ancians escrits en lenga catalana, lo “Memorial de Grèuges de Guitard Isarn, senhor de Caboet”, que foguèt datat de l’an 1105 e atribuit a Ramon de Cabó. Fins ara la preséncia de la lenga catalana de manièra escricha se basava en qualqu’una paraula (o qualqu’una frasa entièra) escricha en documents en lenga latina.

Qué ditz aquel pergamin? Aquel document explica totas las infraccions, las ofensas e d’autres delictes semblants qu’aviá comés Guillem Arnall, qu’èra vassal del senhor de Caboet, Guitard Isarn. Aquelas ofensas èran dirigidas pas sonque contra lo senhor; la dona de Guitard aviá recebudas tanben qualqu’unas. L’incompliment de las nòrmas del senhor o de la familha del senhor èra considerat coma una ofensa, segon las nòrmas feudalas.

Lo “Memorial” se tròba a la Bibliotèca de Catalonha, conservat amb condicions especialas per la siá antiquitat, e mesura dètz centimètres de nautor e cinquanta dos de longor. Abitualament, a començaments del sègle XII, aquela sòrta de documents, amb cèrtas caracteristicas “judicialas”, èran encara escriches en lenga latina. La siá redaccion en lenga catalana mòstra l’avançament qu’existissiá a Catalonha l’utilizacion de la nòva lenga parlada per aquelas foncions, fòrça abans qu’en d’autres païses tanben romanics.

Un religiós de Cabó

E qual èra Ramon de Cabó? Los cercaires descobriguèron qu’èra un religiós nascut al vilatge de Cabó, a la comarca catalana del Naut Urgèl, fòrça prèp d’Organyà, vila ont foguèron trobadas las “Omelias d’Organyà”, pendent fòrça annadas consideradas lo tèxt mai ancian escrit en lenga catalana, mas de començaments del sègle XII (un sègle mens ancian que lo “Memorial”).

Ramon de Cabó èra un òme culte, e trabalhava pels senhors de Caboet amb la redaccion de tèxtes. Cal desmembrar pas qu’en aquela epòca gaireben solament sabián legir e escriure los clèrgues. Quitament la majoritat dels senhors feudals èran analfabèts. Una desenat de tèxtes de Ramon de Cabó son estats conservats tanben a l’Archiu de l’Evescat d’Urgèl e la Bibliotèca de Catalonha.

Lo nivèl intellectual e lingüistic de Ramon de Cabó deviá èsser fòrça culte, car escriure en una lenga “nòva” e encara sens aver acabat totalament lo sieu procès de formacion coma èra la catalana, sens modèls anteriors, deviá pas èsser aisit. Per l’antiquitat del tèxt, e cossí que son pas estats trobats d’escrivans mai ancians, podèm considerar que Ramon de Cabó es l’escrivan mai ancian en lenga catalana.

E qui èran los Caboet? Èran los membres d’una familha nòbla dels territòris del Naut Urgèl, que mejançant de maridatges, e la siá union amb los Castellbó, una autra família nobla de la comarca, atenguèron contrarotlar d’amples territòris a la Catalonha nòrd-occidental, Andòrra e qualqu’unes territòris occitans.

La preséncia d’autres tèxtes en lenga catalana al territòri nòrd-occidental catalan demòstra la vitalitat d’aquelas comarcas en aquela epòca medievala. E existisson segurament de tèxtes tant ancians coma lo “Memorial” que son pas estats trobats e son encara als archius de qualqu’una glèisa o qualqu’un monastèri, en esperant qu’un cercaire los tròbe.