LOS MARRITS USATGES CATALANS MEDIEVALS

Francesc Sangar.- Pendent la segonda mitat del sègle XV se produsiguèt al Principat de Catalonha la Revòlta dels Remenças, una lucha contra una sèria de dreches feudals de caractèr senhorial, nomenats “marrits usatges” (“mals usos”) qu’èran considerats abusius. Aquelas injustícias se produsiguèron sustot a comarcas de la Catalonha Vièlha (lo territòri al nòrd del riu Llobregat) e avián començat pendent lo sègle XII. Mas quines èran aqueles “marrits usatges”?

La “Remença” èra un pagament que fasiá lo sèrv per anullar lo ligam de servitud que manteniá amb lo sieu senhor feudal. Aquel pagament èra abitualament fòrça naut, e totjorn aviá de besonh lo consentiment final del senhor. E mai se un sèrv volguèsse (e poguèsse) pagar, lo senhor podiá empedir la fin de la relacion de “Remença” o servitud.

L'”Eixorquia” se basava sul drech del senhor a eretar un tèrç del patrimòni d’un sèrv que morissiá sens descendéncia. Los autres dos tèrces èran eretats per fraires, nebots, … del defunt e una part se reservava tanben per la Glèisa Catolica e per òbras de caritat. E mai se los sèrvs possedissián abitualament un patrimòni fòrça redusit, aquel drech podiá aumentar fòrça lo patrimòni del senhor.

Una populacion analfabèta

L'”Intestia” èra una penalitat sul patrimòni d’un sèrv defunt que moriguèsse sens aver fach testament. En una populacion amb de nivèls d’analfabetisme fòrça nauta èra tanben fòrça abitual qu’un sèrv moriguèsse sens aver exprimit las siás darrièras volontats. Èra tanben un tèrç, e los autres dos tèrces èran repartits amb un procediment similar qu’en l’anterior impòst entre los eretièrs (filhs, fraires, nebots…), la Glèisa Catolica e las òbras de caritat.

L'”Àrsia” penalizava amb la pèrda d’un tèrç del patrimòni d’un sèrv qu’aguèsse perdut lo sieu ostal a causa d’un incendi. E mai qu’èra una tragèdia pèrdre lo pròpri ostal, la legislacion tanben sancionava al sèrv amb una importanta pèrda perque considerava que lo sèrv èra pas estat pro responsable del sieu ostal. Desbrembam pas que los senhors consideravan totes los immòbles de lors fèus coma una proprietat, compreses los abitatges de lors sèrfs.

La “Ferma d’espoli forçada” èra un impòst que deviá pagar un sèrv quand se maridava per aténher lo permís del sieu senhor a aquel matrimòni.

La “Cugucia” èra una penalitat que pagava un sèrv quand la siá femna èra declarada colpabla d’adultèri. Se lo marit aviá permés aquel adultèri (pels motius qu’el aguèsse), lo meteis marit perdiá tot lo sieu patrimòni, del temps que la femna manteniá lo patrimòni que poguèsse possedir. En aquela situacion, la femna podiá tanben sollicitar la separacion matrimoniala.

Mas se lo marit aviá pas permesa aquela relacion adultèra, èra la femna que perdiá lo sieu patrimòni, qu’èra repartit entre lo marit e lo senhor feudal, del temps que lo marit podiá sollicitar la separacion matrimoniala. Pensam qu’en Catalonha, dempuèi l’Edat Medievala, èra abitual que las femnas poguèsson possedir lors pròpris patrimòni, desseparat dels de lors marits.

Totes aqueles “marrits usatges”, destinats a manténer lo contraròtle dels senhors feudals e lo vassalatge dels sèrfs, èran tanben una fònt d’intradas fòrça importantas pels senhors, e que provoquèron la Revòlta dels Remenças, que voliá l’abolicion d’aqueles dreches feudals.