LA DESCRIPCION DE L’UNICÒRN

CAM.- Òm se pòt arribar a demandar perqué l’idèia de l’unicòrn (una idèa qu’aviá una basa mitologica) coma la qu’aguèron los europèus de l’edat medievala demorèt tan temps. D’efièch, e malgrat que dempuèi lo sègle XIII comencèron a arribar descripcions mai realas de çò que totes pensavan qu’èra un unicòrn – òm disiá qu’en Africa n’i aviá e qu’èran plan reals – lo vejaire dels europèus cambièt brica fins a mai enlà de l’edat modèrna.

Qualcunas de las primièra descripcions d’un unicòrn (e òc, que lo nom usat èra aquel e pas rinocèros) foguèron realizadas ja pendent la fin del sègle XIII. La descripcion que faguèt Marco Polo al sieu Libre de Meravilhas de començament del sègle XIV, pasmens, cambièt brica l’opinion sus qué èra un unicòrn. Cal demandar-se perqué.

La descripcion d’Asia e Africa de Polo estonèt als sieus contemporanèus. D’un biais enòrme. Luenh d’assajar de comprene çò que Polo aviá escrich e descrich e estudiar cossí podiá aquò èsser positiu pel comèrci o l’economia e cultura europèas, la societat veneciana, italiana e europèa, en general, comencèt a dire qu’aquel libre èra tot ficcion e que Polo èra un mailèu un fòl. E cap vejaire sus las societats, païses o animals agachats per Marco Polo foguèron consideradas coma vertadièrs. D’efièch, lo libre qu’uèi coneissèm amb lo nom de Libre de Meravilhas foguèt un títol recebut puèi. Lo pròpri Marco Polo lo titolèt “Il Milione”. Es parièr, Polo foguèt considerat un malaut e degun creguèt pas res. E l’idèia de l’unicòrn entre d’autras contunhèt aital mai e mai sègles.

La fauna de l’illa de Sumatra

Marco Polo visitèt divèrses païses d’Orient Luenhan pr’amor que Kublai Khan, lo senhor de gaireben tota Asia en aquela epòca li o demanèt. Arribèt, pr’amor d’aquò, fins a Índia e Africa, mas primièr visitèt divèrsas illas que reconeissián Kublai coma son sobeiran. Entre aquelas i a las grandas illas de Java e Sumatra.

Al capítol ont parla de Java Mendre (que fa referéncia a l’illa de Sumatra) Polo fa una descripcion que benlèu pòt èsser considerada coma una de las primièras fachas jamai per un occidental d’un rinocèros. La vision es descricha amb çò qu’uèi dirián qu’es un vejaire scientific, modèrn e critic. E se es pas de las primièras, òc que foguèt una de las primièras que balhèt un capítol interessant de çò que seriá puèi l’istòria de la biologia – cossí faguèt puèi Dürer al sègle XV amb la sieuna pintura tras que realista d’un rinocèros.

Aquela descripcion d’un unicòrn, plan importanta uèi coma fònt istorica sus la cresença generala que cambièt brica al long dels ans malgrat , arribèt de la man de Marco Polo a la fin del sègle XIII. Mas coma d’autras descripcions de l’autor del Libre de Meravilhas convenquèt pas degun. Cal se demanar perqué.

“Aprés daissar l’illa de Petan e far 100 millas vèrs lo sud (Siroco) òm trapa plan l’illa de Java Mendre (Sumatra). En aquela illa i a uèch reialmes e Polo ne visitèt sièis: a l’illa i a fòrça tresaurs, d’espècias caras e fusta d’aloè e bresil e eban, e totas son menadas a Catai (China)”.

“Del reialme de Ferlec òm se’n va al de Basman. Lòs òmes qu’ailà demòran, çò escriguèt Polo, an una lenga pròpria mas an pas cap lei e son coma d’animals. Dison que lor sobeiran es lo Grand Khan mas pagan pas cap tribut pr’amor que son plan, plan luenh, de Catai”.

Segon marco Polo, i a de còps que los abitants de Basman envian de causas estranhas al Grand Khan, coma d’elefants o unicòrns, o encara d’autras bèstias raras, mai que mai una sòrta d’aglas negras, pr’amor que la fauna que i a en l’illa es plan comuna e encara mai singulara pels mongòls.

Una descripcion plan realista

“Aqueles òmes an fòrça elefants salvatges e tanben fòrça unicòrns, çò escriguèt Polo. Son sonque un pauc mendres que los elefants e an de pèl coma los bufles, lo pè coma l’elefant e un còrn al cap (en mièg de la fàcia), plan gros e negre. E fan pas cap mal als òmes o animals, amb aquel còrn, mas amb los genolhs e las pautas e la lenga, car aquela a d’espinas plan longas e ponchudas”.

“Quand l’unicòrn vòl aucir qualcun, çò apondèt Polo, marcha sus aquel e l’espotís, e puèi li fa fòrça mal amb la siá lenga. A lo cap coma un singlar e l’agach totjorn dirigit vèrs lo sòl. Demòra amb gost dins la fanga en de lacs e paluns e forèsts. Es un animal brica bèl, tot çò de contrari”.

Lo capítol que parla d’aquela illa finís amb una explica de Polo sus çò qu’agachèt, lo sieu vejaire. Aital, Polo dirà “qu’es brica coma cresèm los occidentals pr’amor que se daissa pas capturar pel còr d’una jove dauna. Es tot çò de contrari”.

Amb aquela descripcion Marco Polo confirmèt qu’aquela idèia d’un caval blanc amb un còrn al cap èra sonque fantasia. Que los unicòrns existissián de vertat mas qu’èran brica parièrs a cossí èran estats descrichs fins a l’epòca. La descripcion a, uèi lo jorn, una valor excepcionala aprés se conéisser que los darrièrs especimèns de rinocèros de Sumatra (amb de pèl coma los bufles, e coma diguèt Polo) luchan mai encara per subreviure pr’amor que l’espècia es a mand de patir l’extincion (ne demòran mens de 80 especimèns a la natura). E aquela descripcion deuriá èsser tanben, doncas, un omenatge a çò que i aguèt a la planeta fins fa pas gaire (l’epòca medievala) mas que l’òme, l’èsser uman, finiguèt per aucir amb de chaples irracionals. Un prètzfach qu’encara demòra uèi lo jorn.

Marco Polo envièt un Libre de Meravilhas a Carles de Valois, fraire del rei de França, en 1307. Moriguèt en 1324. Mas l’idèia de l’unicòrn cambièt brica, malgrat lo testimòni del venecian. Perqué ? I a de còps que l’umanitat vòl pas cambiar malgrat sospechar que çò que pòt pensar es un pauc mai pròche de la fantasia que de la realitat. Lo cas de l’unicòrn (e encara de fòrça d’autres èssers vius que vivon a la planeta amassa amb l’espècia umana ne poiriá èsser un exemple cèrt. Malgrat la descripcion, de còps scientifica, geografica, antropologica, economica e militara de totes los païses que Polo visitèt pendent la sieuna vida.

La tòca de Polo a l’ora de publicar Il Milione foguèt benlèu far cambiar la pensada de la societat europèa pr’amor que considerava que, ja a l’epòca, èra brica modèrna. Caliá cambiar e fòrça lo vejaire sul mond e comprene que la planeta èra pas sonque la Glèisa de Roma, los reis feudals e l’eurocentrisme qu’encara demòra uèi.

Marco Polo poguèt pas cambiar aquel vejaire malgrat las sieunas descripcions. Agachar e descriure un rinocèros de Sumatra cambièt brica lo vejaire europèu de mainatge sus l’unicòrn. Mas aquel vejaire cambièt quora los primièr especimèns de rinocèros arribèron als pargues zoologics europèus. Lo rinocèros de Sumatra demorèt sonque un pauc mai, mas pas gaire mai. Mas aquò es un autra, trista e reala istòria, qu’a pas res a veire amb la primièra descripcion realista medievala d’un unicòrn.