UN MANUSCRICH SINGULAR
CAM.- “Vidas de sants rosselloneses” es un dels manuscriches catalans medievals pus importants. Foguèt escrich al sègle XIIIen e es una version catalana de la Legenda d’Aur, un tèxt tras que conegut de l’edat medievala. Òm pensa que foguèt escrich entre los ans 1280 e 1310 al Monastèri de Cuixà, en Catalonha Nòrd, e la sieuna importància tanben ven soslinhada pr’amor que permet confirmar quin tipe de catalan èra parlat en aquela region catalana en aquela epòca. Uèi lo libre pòt èsser estudiat a la Bibliotèca Nacionala de París. E es lo libre pus ancian en aquela lenga en aquela bibliotèca europèa.
Per ansin, es un libre medieval catalan amb de caracteristicas plan singularas car òm i usèt lo catalan parlat al Rosselhon. I a fòrça exèmples lingüistics que confirman aquel dialècte catalan (dire mes en plural coma meses e pas mesos, cossí es dich uèi). Lo pròpri títol del libre tanben ditz Rosselloneses e pas Rossellonesos. Lo libre foguèt analizat per de cercaires coma Joan Coromines, Edward Neugaard o encara Charlotte Maneikis Kniazzeh.
Uèi aquel manuscrich es considerat important lingüisticament en Euròpa car demòstra cossí la lenga catalana, coma fòrça d’autras, patiguèt una evolucion permanenta qu’òm pòt trapar en aquel libre, mai que mai, a travèrs de las paraulas mas tanben la gramatica: “peirer” ven de pèira e pas de pedra (paraula catalana actuala mas de segur occitana medievala, “demest” e pas entre cossí se ditz encara uèi en occitan, o “teta” en luòc de mamella. Aital aquel tipe de catalan septentrional demòstra, un còp de mai, una lenga catalana plan influenciada per la lenga sòrra occitana.
La Legenda d’Aur
La Legenda d’Aur es una libre escrich per Jacopo de Varraze, tanben conegut en catalan coma Jaume de Voràgine. Es una amassada de vidas de sants que foguèt plan publicada pendent l’edat medievala en Euròpa. L’amassada finala es d’aperaquí l’an 1260 e es considerat coma un dels libres pus populars del sègle XIIIen.
L’òbra, escricha demest los ans 1261 e 1266, aguèt un grand succés a l’epòca aprés la Biblia. D’efièch, e pendent sègles posteriors òm encara faguèt plusors copias manuscrichas, e aquò se debanèt plan fins al sègle XIVen. Uèi òm pensa que i a aperaquí 1.000 manuscriches medievals amb d’imatges o sens aquelas. Lo libre pus ancian de la Legenda d’Aur de tota Euròpa demòra a la Biblioteca Estatala de Munich. L’impremta, quora arribèt en 1450 ajudèt tanben plan a far conéisser mai encara aquela òbra e pels catalans tanplan es plan importanta, pr’amor qu’es un dels primièrs libres medievals que parlèt de Sant Jordi, patron d’aquel país.
D’un autre costat, Jacopo da Varagine (1230-1299) foguèt un fraire dominican, archevesque de Gènio e considerat plan important per l’istòria medievala de la glèisa catolica. Nasquèt e Varazze, en Liguria e venguèt religiós lèu lèu, entre 1244 e 1265. Vint annadas puèi venguèt archevesque de Gènoa fins a la sieuna mòrt.
En aquela epòca la vila patissiá una lucha feròç entre de güelfes e de gibelins e Jacopo da Voragine volguèt far tornar la patz a la vila. Pasmens, tanben escriguèt la Legenda d’Aur (Legenda sanctorum), que capitèt plan e foguèt considerada lèu lèu coma una òbra màger dins l’art e literatura europèas medievalas. La version catalana pus coneguda es l’impresion realizada en Barcelona de l’an 1494, mai encara que l’originala rosselonesa del sègle XIIIen.
