LA LENGA DE BEOWULF
CAM.- L’anglosaxon o vièlh anglés foguèt la primièra fasa de la lenga anglesa durant l’edat medievala. Foguèt parlat en Anglatèrra mas atanben al sud d’Escòcia tre los sègles VIII e XI. Amb l’arribada dels normands en 1066 comencèt un declin que menariá a la sieuna fin pr’amor del cambiament cap a l’anglés mejan. Los cercaires lo situan mai que mai entre los ans 425 e 1125. Foguèt una lenga flexiva e plan liberala. Apertenguèt al grop de lengas germanicas occidentalas.
Aquesta lenga foguèt cosina pròcha de la lenga frisona antica e aufriguèt fòrça influéncias del nordic pr’amor qu’en cèrta epòca a l’illa anglesa i aguèron d’angles, de jutes, de norvegians e daneses. Pasmens, es una lenga que demorèt plan mai de 700 ans e foguèt la lenga pus importanta d’aquela illa fins a l’arribada dels normands en 1066. Se ja aviá recebut d’influéncias de las lengas cèltas anglesas parladas abans, dempuèi aquel an comencèt a recebre una màger influéncia del normand, d’un costat, e dels dos dialèctes del nordic que contrarotlavan grands territòris del nòrd e èst anglés.
Qualcunas de las caracteristicas pus importantas de l’anglosaxon son lo sieu vocabulari, sintaxi e morfologia germanicas. Aviá una flexion nominala entièra amb cinc cases ; nominatiu, acusatiu, genitiu, datiu e intrumental. Los genres èran masculin e femenin e, coma l’alemand d’uèi, lo Solei èra femenin e la Luna masculina (seo sunne e se mona).
L’invasion vikinga
L’arribada dels òmes del nòrd dempuèi l’an 796 a Anglatèrra, Escòcia e Irlanda entraïnèt recebre fòrça paraulas de la lenga nordica medievala ; de nòms de luòcs e de personas e tanben concèptes administratius. La mescla de l’anglosaxon amb lo nordic provoquèt, amb lo temps, la perta de cases gramaticals tipics angleses. De paraulas actualas coma sky (cèl), leg (camba), they (eles/as), e are (sèm/siatz/son) ne serián un bèl exèmple.
Tanben recebèt influéncia del latin, la lenga de la Glèisa. Per rapòrt a las anterioras lengas cèltas parladas a las illas britanicas, uèi los cercaires confirman que bona part de la sintaxi èra ja cèlta. Foguèt, totun, una lenga en permanent cambiament e l’anglosaxon dels reis èra desparièr de l’anglosaxon popular. La lenga parlada a Wessex èra desparièra de la del nòrd e cada region aviá lo sieu pròpri dialècte.
I aguèt, doncas,, quatre dialèctes principals ; lo mercian, lo nortumbrian, lo kentian e l’occidental. Après l’an 988 la lenga patiguèt un cèrt declin a nivèl dialectal e los documents posteriors reials son escriches sonque en dialècte de Wessex. La monarquia unifiquèt tota l’illa e tanben estandarizèt la lenga. E tot foguèt òbra del rei Alfred. Per ansin, los autres dialèctes demorèron pas a nivèl escrich dempuèi alavetz. De remembrar que fins al sègle VIII foguèt escrich utilizant l’alfabet runic e puèi en alfabet latin.
Los sieus parlaires lo nomenavan Englisc, que poiriá voler dire estrech, pr’amor de la còsta anglesa mas tanben danesa e alemanda. En anglés, angling encara vòl dire pescar. Los angles èran una nacion pescaira. E benlèu englisc voliá dire la lenga dels pescaires. Al costat de l’anglosaxon, e mai que mai a l’oèst de l’illa los britanics contunhèron de parlar de lengas cèltas, coma lo gaelic e benlèu lo picte, en Escòcia, lo cornoalhés en Cornoalha e Devon, lo cumbrian fins al sègle XII e lo galés en Galas, a mai de la lenga vikinga a l’èst.
Un dels exèmples pus ancians d’anglosaxon es l’Imne de Caedmon, escrich en 658, un ensemble de runas. Après l’unificacion politica d’Alfred lo Grand, la lenga foguèt escricha sonque en la sieuna version de Wessex e sonque en alfabet latin. D’aquela epòca i a lo tractat Lo Suenh del Pastor, revirat benlèu, pel meteis rei Alfred.
Aquela lenga estandarizaada ja dempuèi lo sègle X venguèt de mai en mai populara amb d’autors coma l’Evesque de Winchester, o Aelfric d’Eynsham. Malgrat que tanben foguèt la lenga usada per escriure la cançon epica de Beowulf, se considèra que sonque foguèt semblabla a la lenga parlada per d’angles e de jutes entre los sègle V e VII e pro.
Puèi, tre los sègles VII e IX ja i a d’autors coma Caedmon, Beda, Cinewulf o Aldhem. La fasa finala d’aquela lenga medievala se desvolopèt tre los sègle X e XII. L’anglosaxon balhèt naissença puèi a l’anglés mejan, tanben medieval (sègles XIII a XV), ancessor de la lenga anglesa e l’scots actualas.
Una lenga plan dialectalizada
L’anglosaxon o anglés medieval vielh foguèt pas una lenga unificada fins al rei Alfred lo Grand, al sègle IX. Dempuèi lo sègle V, e fins alavetz, foguèt una lenga plan dialectalizada. E, benlèu, contunhèt d’o èsser a nivèl parlat malgrat l’estandarizacion escricha e fins almens lo sègle XIV. Los quatre grands dialèctes foguèron lo mercian, nortumbrian, kentian e saxon de l’oèst. Totes son restacats amb los reialmes de Nortumbria, Mercia, Kent e Wessex. Mas, malgrat que l’estandarizacion escricha se debanèt a Wessex, l’anglés actual a mai, coma ancessor luenh, lo mercian e pas lo saxon de l’oèst.
L’anglosaxon pus antic foguèt escrich en tot usar un sistèma runic de 24 caractèrs. L’arribada de l’alfabet latin a travèrs dels carolingians continentals passèt pas fins a la fin del sègle XII. Mas tanben foguèt un alfabet desparièr del continental, pr’amor de la fonetica pròpria de le lenga. Totas las letras d’una paraula èran prononciadas, pas coma en anglés actual : cniht (cavalièr) èra sonat cniçt, çò qu’es plan diferent de l’anglés actual : knight es prononciat knait.
Uèi demòran 400 manuscriches anglosaxons. E uèi es una de las sòrças pus importantas de lengas germanicas medievalas. Qualcunes dels pus importants tèxts anglosaxons son lo poèma Beowulf, la Cronica Anglosaxona, lo Franks Casket, e l’Imne de Caedmon. Mas i a tanben de tèxtes liturgics, legals, de medecina e geografia. Sonque lo poèma epic Beowulf a mai de 3.000 linhas.
