LO NAUT ALEMAND MIÈG
CAM.- La lenga alemanda medievala (Althochdeutsch) es una ensems de lengas germanicas qu’evolucionèron de biais semblable al centre euopèu. Es pas la fasa pus anciana d’aquela lenga e las lengas que cambièron o faguèron d’un biais plan rapid tre l’epòca que comencèt a ésser escricha e l’an 1075. Fòrça aprés, los alemands del sègle XIX causiguèron la lenga usada per revirar al francian oriental lo Diatessaron de Tacian lo Sirian que foguèt, puèi, la basa rrferenciala de la lenga estandard alemanda posteriora.Totes los escriches posteriors usèron l’ortografia de la revirada de Tacian.
Cal desseparar doas epòcas; la primièra es basada en l’epòca qu’òm parlava alemand mas encara l’escriviá pas. Las fònts son de runas e de frasas escrichas dins de tèxts latins e s’espandís dels sègles VI al VII. Lo segond periòde arribariá, mai o mens, fins a l’an 1075. Lo primièr libre escrich en aquel tipe d’alemand foguèt l’Abrogans, un diccionari latin-bavarian d’aperaquí l’an 765.
La diferéncias basicas tre lo naut alemand ancian e d’autras lengas germanicas foguèt un cambiament de las consonants. Abans, los cercaires afirmavan qu’aquel cambiament se debanèt a la fin del sègle V. Segon aquò lo naut alemand ancian se seriá desseparat ja en aquela epòca d’autras lengas germanicas semblablas, coma l’anglés o lo bas alemand, malgrat contunhar amb la meteissa gramatica.
Al sègle XI, las diferéncias vocalicas venguèron mendres e aquò entraïnèt de cambiaments en la sintaxi de la lenga. E aquò comencèt un nàu periòde lingüistic dempuèi l’an 1075. De remembrar doncas qu’entre los sègles V e XI l’alemand naut foguèt una lenga mai dins un ensems de lengas germanicas continentalas del centre del continent. Benlèu la lenga evolucionèt mai pr’amor de l’unificacion politica carolingiana de Carlesmanhe. E foguèt tanben quora naissèt una frontièra lingüistica tre çò que puèi seriá l’alemand e lo francés.
La majoritat de tèxts escriches que ne demòran foguèron creats en de monastèris e son religioses. La primièras frasas en de tèxts latins balhèron pas a de reviradas e puèi a de creacions plan originalas ja al sègle IX. Lo naut alemand evolucionèt al costat d’autras lengas de la meteissa familha lingüistica, coma lo longobardian. Pasmens, es pas demorat cap tèxt escrich en aquela epòca, e doncas, es plan malaisit dire cossí foguèt. Cossí que siá, dempuèi lo sègle XI ja se pòt parlar de mièg naut alemand.
Aquela amassada de dialèctes e lengas germanicas foguèt parlat dempuèi lo sègle V a las regions situadas tre los flumes Elba e Wesser-Ren. Aquò passèt del còp que los francs de Francia adoptavan una lenga mai e mai desseparada del naut alemand. E de lengas germanicas coma l’olandés e lo naut alemand demorèron isoladas. Al sud, los longobards perdèron la sieuna lenga aprés la conquista de Carlesmanhe en 774. Per contra, mai enlà del flume Elba se parlava pas cap lenga germanica mas eslava. Es una region que venguèt germanizada sonque après lo sègle XII.
I aguèt pas jamai cap dialècte estandard del naut alemand. Totes los tèxts foguèron escriches en dialèctes desparièrs. Los dialèctes màgers foguèron lo franconian oriental, mièg e del Ren, e lo franconian del sud, l’alamanic e lo bavarian, malgrat qu’es conegut que tanben existissián lo turingian e lo langobardian.
I a fòrça tèxts escriches als monastèris de Sant Gallen, Fulda e Reichenau. Tanben foguèt l’epòca que los escrivans cambièron las runas per l’alfabet latin. Aquò tanben entraïnèt de solucions foneticas diferentas. L’an 800 tot l’Empèri èra ja crestian. E tot çò que foguèt escrich o foguèt en de monastèris.
L’Abrogans foguèt escrich en Reichenau. De tèxts pas religioses sonque ne demòran los Conjurs de Merseburg e la Cançon d’Ildebrand. D’autras òbras literàrias plan importantas de l’epòca (e religiosas) son lo Muspilli, lo Libre dels Evangèlis d’Otfird von Weissenburg , La Cançon de Ludwig (sègle IX) e la Cançon de Georg, contemporanèa a l’anterior.
Malgrat que la majoritat dels tèxts son religioses, tanben n’i a de poetics coma la Cançon d’Idebrand. Dempuèi lo sègle VIII, i auràn de mai en mai reviradas. Puèi arribaràn d’òbras coma la Cançon de Loís que celebrava la victòria del rei Loís II de Francia sus los vikings en l’an 881. O encara la Cançon de Georg que parla de la vida de Sant Jordi.
Lo joièl literàri alemanh
La Cançon d’Ildebrand (Hildebrandslied) es la cançon poetica pus anciana escricha en naut alemand medieval. L’istòria remembra cossí Ildebrand e lo sieu filh Adubrand aguèron una grèva crisi familhara. A la fin, Ildebrand reconeis pas Adubrand coma filh. Es lo sol exèmple de cançon orala cantada per de tribús germanicas anterioras a aquela epòca.
Foguèt escricha aperaquí l’an 830 al monastèri de Fulda. L’istòria a la sieuna origina al sègle VII, a Lombardia, e a coma influéncia la lucha tre Teodoric e Odoacre al sègle V. Fòrça paraulas son pas encara compresas uèi. E, l’edicion modèrna de la meteissa es venguda impossibla. Lo dialècte usat es una mescla de naut alemand e bas alemand jamai parlat per dengun.
Totun, es considerat coma un dels joièls de la literatura medievala alemanda. Al començament dos guerrièrs parlan, son los campions de doas armadas. Un es Ildebrand, l’autre Adubrand. Ildebrand vòl pas luchar contra lo sieu filh. Mas es acusat de traïdor per Adubrand. Cal luchar e aucir lo filh se vòl recuperar l’onor. Quora los bloquièrs son trincats per la lucha, lo tèxt finís.
Encara uèi es un mistèri pels paleografes, lingüistas e istorians de literatura alemands e internacionals. Uèi demòra a Kassel, al costat d’autres tèxts anglo-saxons e carolingians. Foguèt escrich, almens, per dos autors, un carolingian, l’autre, benlèu, saxon. La fin de l’istòria es coneguda per d’autras sorças posterioras, coma la Gesta Danorum, o la Cançon del Jove Ildebrand, on podèm conéisser cossí lo paire auciguèt lo filh pendent la fin de la batalha.
Uèi los cercaires creson que l’istòria originala foguèt escricha en Lombardia al sègle VII, que i aguèt una adaptacion un sègle après en bavarian, que l’istòria arribèt al monastèri de Fulda benlèu pendent la fin d’aquel sègle, e que foguèt escrich en saxon ancian mesclat aperaquí l’an 800. Cossí que siá, es l’òbra pus representativa del naut alemand medieval encara uèi lo jorn.
