CHRAMNUS, UN REI AQUITAN ANTERIOR A GODOBALD ?

Christian Andreu .- Malgrat que la comunautat d’istorians es pas encara d’acòrd pr’amor que i a pas gaire fónts istoricas que pòscan confirmar que Chram foguèt benlèu lo primièr monarca de tèrras aquitanas al sègle VI, de recents estudis avisan que la monarquia aquitana benlèu nasquèt plan mai bans de çò qu’òm aviá supausat. Chramnus, qu’es un nòm latin per nomenar lo còrb, tanben es conegut en francés coma Chramn e segon qualcunas fònts seriá un rei aquitan mòrt ja en l’an 561.

Chramnus foguèt per qualcunes lo filh de Clotàri Ir, rei dels francs e que moriguèt tre las annadas 559 e 561. La sieuna maire foguèt Chunsina o Cunsina. La biografia de Chramnus permet supausar la sieuna noblesa, e lo fach de venir, fin finala, rei dels aquitans, seriá sonque la consequéncia logica de gaireben tota una vida de revòlta contra la figura pairala.

Per ansin, Chramnus dirigiguèt divèrsas revòltas contra lo sieu paire lo rei Clotàri. Pendent una d’aquelas revòltas, Chramnus fugiguèt fins a Bretanha per assajar de sauvar la vida, car aquesta èra en dangièr pr’amor de l’armada enviada per Clotàri.

Per ansin, l’informacion que confirma que Chramn, filh de Clotàri arribèt a Bretanha, amb la sieuna femna e filhs, seriá estada confirmada. Trapèt ailà Chanao, cap dels bretons, e li demanèt d’ajuda. Chramn poguèt encara crear una armada, qu’amassa amb las sieunas fòrça militaras pròprias se n’anèt a la frontièra bretona per poder desfachar l’armada enviada puèi per lo sieu paire Clotàri.

Mas la victòria arribariá pas del costat de Chramn nimai dels bretons, car foguèron plan desbrandats per l’armada reiala franca pairala. Coma conseqüéncia, Chanao, cap dels bretons, moriguèt e Chramn foguèt arrestat pels òmes de Clotàri. Fin finala, Chramn foguèt brutlat. Segon la legenda, Clotàri moririá una annada puèi pr’amor del sieu sentiment de colpa…

Lo prince Chramn

Chramn o lo Còrb en vielh franc, auriá nascut pendent las decadas de 520 e 540 e e auriá mòrt aperaquí l’an 560, çò es amb benlèu sonque 40 annadas. Chunsina foguèt la sieuna maire e femna del rei franc Clotàri I de Soissons o Neustria (pr’amor que lo territòri conquistat pel sieu paire Clodovèu I (atanben conegut coma Clovis) èra estat devessit tre los quatre filhs en 511). Çò de mai segur es que Chunsina foguèsse la segonda femna de Clotàri.

Dempuèi la mòrt de Clodovèu doncas, lo territòri franc èra devessit en divèrses estats politics qu’avián una cultura comuna. Lo paire de Chramn, Clotàri, comencèt l’espandida del sieu reialme e quora en l’annada 555, moriguèt lo rei d’Austrasia, Teodobald, aquel territòri tanben venguèt a mans de Clotàri. D’un autre costat, Clotàri Ir tanben envièt una armada al sud per conquistar tot çò que poguèsse.

Aital, l’armada neustriana conquistèt, pauc a cha pauc, las vilas occitanas de Clermont, Jàvols, , Lemòtges, Albí, Rodés, Lodèva e Eusa, a mai de la vila de Borges, plan pròcha a l’airal aquitan. Austrasia aviá seguit una politica de demorar pròcha als romans, un fach que lo nòu rei d’aquelas tèrras, Clotàri Ir voliá pas, e pr’açò causiguèt enviar lo sieu filh e deissar clar als abitants romans e visigòts (car los francs avián envasit Aquitània fasiá mens de 25 annadas) del luòc que lo poder encara demorava contrarotlat pels francs e per dengun mai.

Mai encara quora una de las regions nòvas conquistadas pels neustrians, Auvèrnhe, se revoltèt contra lo nòu poder reial en l’an 532. Foguèt alara quora Clotàri cresèt plan convenient enviar un òme plan fidèl e doncas envièt lo sieu pròpri filh. E Chramn se n’anèt pel primièr còp a Aquitània. Benlèu amb sonque 12 annadas.

La tòca del prince Chramn èra arrivar a Clermont, contrarotlar la vila e enviar l’armada a conquistar tornarmai aquela region revoltada contra lo poder reial. Semblariá que la revòlta aguèt coma causa principala cèrtas diferéncias religiosas tre la glèisa d’aquela vila e d’autres evèsques francs. Caliá doncas finir amb aquelas diferéncias e confirmar que la vila de Clermont èra tornada a aubesir lo contraròtle reial franc. Per poder aquò far Clotàri Ir envièt al sieu filh a Aquitània (e atal pas dengun podiá negar una òrdre sieuna). L’Aquitània d’aperaquí l’an 535 includissiá las vilas de Peitieus, Tors, Lemòtges e Clermont. Tanben es possible que las vilas meridionalas conquistadas fasián pas gaire pels francs neustrians tanben i foguèssen dins, dont Borges, Jàvols, Rodés e Caors, Albí e Tolosa (Prima Aquitania).

Un nòu reialme : Aquitània

Lo prince Chramn a una politica independenta de la del sieu paire e organizarà lo territòri aquitan de biais diferent. Sonque amb la complicitat dels abitants d’aquel país poirà conquistar lors còrs. E, pauc a cha pauc, començarà a ganhar la fisança dels aquitans. Lèu la sieuna pròpria gàrdia personala daissarà d’ésser franca e vendrà aquitana. E quora los senadors romans del reialme aquitan mòstran de resisténcia a las nòvas òrdres reialas de Chramn, causís raubar lors filhas.

En aquela epòca, las leis teodosianas e d’Alaric punissián raubar de filhas menors d’edat, mas tanben demorava enebit lo maridatge tre de femnas nòblas (familha de senadors) e d’abitants del país (e d’esclaus). Aquò permetèt maridar las filhas dels senadors enluòc de las aucir e que la tèrra d’aqueles mainatges venguèse proprietat dirècta dels sieus nòus marits.

Aquela accion ajudèt plan la causa de Chramn car fòrça abitants del país qu’èran pas nòbles poguèron ganhar de tèrras amb aqueles maridatges. E los senadors romans perdèron fòrça terrens e poder pr’amor qu’èran de grands proprietaris de tèrras e aquò èra la rason basica del sieu poder.

Amb lo prince Chramn las principalas figuras nòblas d’Aquitània comencèron a perdre lor poder e tanben títols : lo comte auvernhat de Clermont foguèt remplaçat per Salusti, un nòble mai pròche a la politica reiala. Puèi caliá remplaçar atanben lo comte de Lemòtges. Totas las proprietats del comte de Clermont seràn confiscadas.

Après una reunion amb de contràris al rei franc, lo sieu paire Clotàri Ir, lo prince Chramn comença a pensar que l’unica manièra de ganhar totalament lo còr dels abitants del país es amb una figura reiala pròpria, çò es, amb una Aquitània independenta e un rei sonque per eles. A mai dels laics que confirman que li balharàn de supòrt, tanben i a los evesques regionals, en aquela epòca plan confrontats alara amb la rèsta de la glèisa franca. E los evesques tanben l’apiejaràn.

Segon de fònts istoricas, un d’aqueles nòbles, Leon de Peitieus, demanarà a las glèisas de Sent Martin de Tors e de Sant Marcial de Lemòtges de pagar al tresaur aquitan çò que ja avián pagat abans al rei austrasian e qu’ara deviá ésser per al rei Childebèrt Ir d’Orleans. Lo monarca aquitan li demana poder o far. Mas Childebèrt (oncle de Chramn) aimèt brica  cossí son vengudas las causas sens res abans li comentar. Benlèu amb una tòca finala amagada, Childebèrt li dirà a Chramn que pòt se coronar rei dels aquitans e crear una armada per l’ajudar a luchar contra lo sieu pròpri paire, Clotàri de Neustria.

Lo prince Chramn, benlèu mal conselhat, demanarà l’ajuda als comtes de Tors e Peitieus e tanben al duc Austrapius. Los dos primièrs l’ajudaràn militarament mas pas lo darrièr. Cossí que siá, lo prince Chramn causirà Lemòtges per se coronar rei d’Aquitània  e se premanís per la guèrra amb lo sieu paire amb l’ajuda del sieu oncle.

Lo rei Clotàri de Neustria és alara en guèrra contra los saxons. Li cal enviar una armada a Aquitània per vencir lo sieu pròpri filh, Chramn. Pr’açò e conselhat pel sieu fraire Childebèrt (que jogava a favor d’un e autre benlèu per aver el meteis un benefici final) enviarà a dos filhs sieus, Charibèrt e Gontran amb una armada per luchar e vencir militarament Chramn

Comencèt alara una persecucion que demorèt setmanas. De’n primièr los filhs de Clotàri recèbon un missatge que ditz que Chramnus es en Auvèrnhe. I van. Lo troban pas. Puèi Chramn es estat vist en Lemòtges e l’armada neustriana tanben i anarà. Mas ailà tanpuc lo tròban pas. Fin finala, ambedos fraires lo tròbaràn a prèp de la montanha de Nigremont, en Cruesa lemosina. Quora se tròban ambedoas armadas, los filhs de Clotàri demanan a Chramn de tornar las tèrras aquitanas raubadas al sieu paire. Chramn respond en tot afirmar que Clotàri moriguèt mentre luchava contra los saxons. Après aquò escotar, Charibèrt e Gotran se’n tornaràn a Borgonha.

Lo rumor de la mòrt de Clotàri s’espandís pertot. Lo rei Chramn profiecha per espandir lo sieu poder fins a Chalon-sur-Saône. Decidís començar un sètge de la vila e, fin finala, la conquista. Pendent un viatge posterior, arribarà a Dijon e i voldrà dintrar mas dins i es lo sieu fraire Childebèrt que li nega la dintrada e li cal contunhar lo viatge sens poder i dintrar. En aquela epòca Chram maridarà Chalda, filha del comte d’Orleans Willacharius, vassal de Childebèrt. Meses après, e per trapar una solucion finala, Chramn viatjarà fins a París, ont negociarà amb Childebèrt lo sieu supòrt a l’independéncia aquitana en escambi de cèrts beneficis pels neustrians.

Poiriá ésser (los cercaires son pas d’acòrd encara) que Childebèrt e Chramn aguèssen pachat regnar sus ambedos reialmes amassa. Una moneda d’aur foguèt trobada en Bordèus amb lo nòm del rei Hildebertus, e, a l’autre costat, lo nòm del rei Chramnus. La moneda seriá d’aperaquí l’an 570. Plusors cercaires creson que lo nòm d’Hildebertus fariá referéncia a Childebèrt Ir e que lo nòm de Chramnus seriá lo del sieu fraire. Una autra espròva istorica balhada per qualcunes istorians es cossí nomenava Gregòri de Tors a Chramnus : rex, e aquò confirmariá que Chramnus foguèt rei d’Aquitània e que foguèt reconegut tanben a nivèl internacional.

 Quora en 558 morís Childebèrt, Clotari auriá envasit lo sieu reialme. Aquò foguèt plan positiu per Chramn, que poguèt aital veire reconeguda la monarquia aquitana independenta tre los senhors feudals francs. Mas pauc a cha pauc, Clotàri poirà vencir totas las armadas francas revoltadas qu’avián coma tòca l’aucir. Pr’amor qu’èra pas mòrt mas plan viu. Chramn demorarà sol e isolat en Aquitània. E, se vòl pas ésser vencut li cal trobar d’aliats e lèu.

A travèrs del comte de Tors Willacharius, començarà de negociacions amb los bretons. Mas Willacharius morirà assassinat per una revòlta populara e Chramn, lo rei Chramnus, contunharà en tot demorar isolat e sens cap d’ajuda exteriora. Fin finala, e sens cap d’armada pro granda per poder arrestar l’arribada de l’armada neustriana del sieu paire Clotàri, Chramn causiguèt se sometre segon las leis germanicas e romanas e aguèt lo perdon reial pairal.

Los istorians creson que Chramn poguèt demorar en Aquitània mas totjorn susvelhat pel sieu pròpri paire. Quora decidiá qualcun afar li caliá demanar abans lo vejaire pairal. E aquò èra coma demorar presonièr en una cort de mens en men independenta. Fin finala, en l’an 560, fugiguèt amb las sieuna familha a Bretanha, ont l’esperava lo comte Conomor, ancian aliat de Childebèrt.

Conomor es estat reconegut plusors còps coma lo rei de Dumnonia (Granda Bretanha) e aviá conquistat Bretanha après aucir lo comte breton Iona fasiá pas gaire. E a pas cap de respècte pel reialme de Clotàri. Tre setembre de l’an 559 e agost de l’an 560 Chramn pillarà e destriurà divèrses vilatges qu’apartenon juridicament al sieu paire Clotàri, en defòra de la frontièra bretona. Clòtari, tornarmai en colèra amb lo sieu filh Chramn, amassarà una armada e se n’anarà vèrs Bretanha per lo punir.

A la còsta i a un luòc nomenat Vannes, e foguèt ailà ont se trapèron ambedoas armadas, los bretons, dirigits per Conomor, e l’armada franca de Clotàri. Las batalha foguèt òrra, mas a la fin de la meteissa, s’espandiguèt la rumor de la mòrt de Conomor. Los bretons trincan filas e començan a fugir. L’afar es tras que grèu per Chramn, que sonque pòt assajar de fugir a Granda-Bretanha.

Quora es ja al baissèl per crosar la mar li cal tornar endarrièr per ajudar a fugir tanben a la sieuna familha, qu’es arribada fins a la platja per s’amassar. Alara Chramn es arrestat pels francs e condemnat a mòrt per òrdre reiala. Es ordenat de lo brutlar viu mas lo sieu paire, abans d’aquò far, decidís enviar un òme per l’estrangolar dins la cabana ont es amb la sieuna familha. Puèi la cabana es brutlada e las filhas e la femna de Chramn tanben morisson. Per ansin, lo regnat de Chramnus, rei d’Aquitània, auriá demorat tre las annadas 555 e 560.

La fònt principala de la biografia de Chramn, rei dels aquitans tre las annadas 555 e 560 a coma origina l’Historia Francorum de Gregòri de Tors, una cronica plan criticada per fòrça cercaires actuals pr’amor de la devession plan maniquea d’aquel evesque sus d’òmes bons e pas bons. Lo libre desen, parla dels ans que los cercaires situèron tre 573 e 575 mas es ont tanben trobam la vida escricha de Chramn. Aquò poriá entraïnar descriure aquel cronicaire coma plan ostil a Chramn pr’amor del sieu rei Clotàri. Mas foguèt plan critic (e aquò poiriá èsser plan mai vertadèr que d’autras parts) quora parlèt de l’assassinat de Chramn dins una cabana e la sieuna familha foguèt brutlada viva après. Chram foguèt pas sepelit segon lo rite crestian e daissàt ailà per ésser manjat per las bèstias.

Gregòri de Tors respectava plan lo drech d’asil en la glèisa e malgrat qu’aimava pas tot çò qu’aviá fach Chramn, la mòrt ordenada per Clotàri foguèt encara pièger. Pr’açò causiguèt descriure cossí se debanèt la mòrt del rei aquitan Chramn, car voliá daissar una imatge plan reala de Clotàri, rei dels francs. Cossí que siá, aquesta cronica e encara d’autras poirián ajudar a estudiar d’un biais mai prigond l’istòria de l’aquitània medievala independenta dempuèi la fin de l’Empèri roman e l’arribada dels visigòts fins al sègle IX, quora Aquitània finiguèt coma monarquia e venguèt un ducat que, malgrat tot, de còps, se considerèt pas vassal del rei de França.