LA FIN DE L’EPÒCA ANTICA
Redaccion.- Apuèi la casuda de l’Empèri Roman d’Occident en 476, pas tot l’Empèri Roman tombèt. Euròpa de l’Èst, Orient Pròche e Africa demorèron jos l’Empèri Roman d’Orient, tanben conegut coma Bizanci. Sa capitala, Constantinòble, fondada en 330, èra lo capluòc del territòri roman pus ric. Totun, que i aviá doas poténcias exterioras que volián atanben lo destrusir: al Danubi los gòts e a la frontièra de l’Eufrates, l’Empèri Persan Sassanida.
Bizanci poguèt, maugrat la pression, enviar los enemics gòts vèrs Occident maugrat que de regions entièras de l’Empèri Roman d’Orient coma Iliria e Tràcia patiguèron la guèrra e lo pilhatge. La riquesa de Bizanci poguèt aital contunhar, maugrat la guèrra.
Las províncias siriana, palestiniana e egipciana contunhèron d’èsser las pus desiradas per los vesins de Bizanci. Egipte contunhèt d’èsser lo granièr imperial e Síria s’especializèt en de policultius divèrses dins en d’airals montanhoses. E fins la region semidesertica de Neguev poguèt èsser espleitada pr’amor d’un regadiu constant.
De vilas gigantas
De grandas metropòlis demorèron amb fòrça populacion, Antioquia e Alexandria tre autras. D’artisans e de comerçants i trabalhèron jos lo contraròtle d’una aristocracia fòrça rica, qu’aviá son origina en la classa senatoriala imperiala bizantina.
De nautas figuras de la filosofia, lo pensament e la religion nasquèron en aquela epòca e trabalhèron per far encara pus conegudas aquelas vilas, dins plusors escòlas e bibliotecas. Foguèt l’epòca dels darrièrs filosòfs pagans que discutissián sens fin la nòva religion crestiana. Al còp, se fondèron centenats de mostièrs als desèrts de la region.
Lo nòu emperaire, dempuèi 518, Justin, originari d’Illiria e cap de la gàrdia imperiala, parlava pas pus latin e sonque grèc. Quora moriguèt, en 527, arribèt al tròn un nòu emperaire, Justinian, que balhariá a l’istòria d’aquel empèri una epòca celèbra.
Foguèt sa femna, que laissèt pas Justinian se n’anar de Constantinòble en 532 pr’amor de la revòlta dels aimants (verds o blaus) de l’Ipodròm. Teodora, benlèu anciana prostituta, foguèt coneguda dins tot l’empèri per sa beutat e intelligéncia. Ajudèt los monofisitas e poguèt enviar a l’exili son pièger enemic, Joan de Capadòcia.
Al còp, Justinian signèt una cara patz amb lo rei persan apuèi pagar mai de 10.000 liuras d’aur (nomenada la Patz per Totjorn) : voliá tornar conquistar Occident. Africa foguèt una prèda facila e son general, Belisari, la conquistèt amb 20.000 òmes e mens d’un an. En 535 ja aviá començat la conquista d’Itàlia e doas annadas puèi ja èra dins Roma. En 540 las armadas imperialas bizantinas ja èran arribadas e Ravena. En mai d’aquò, las ispanicas províncias de Cartagena, Malaga e Còrdoa atanplan tornèron èsser jos sa autoritat.
Totun, en províncias, l’empèri visquèt una cèrta anarquia. De caps locals dessafiavan publicament l’autoritat imperiala e pilhavan los paisans e proprietats estatalas. Justinian reformèt las províncias e i envièt de foncionaris per i tornar la patz e tornar aver d’impòstes (que poguèt pas o far fins l’an 549).
A mai d’aquò, en 558, los bulgars arribèron a Constantinòble e cremèron Grècia entièra. Urosament l’arribada de l’ivèrn entraïnèt la marcha d’aquela tribú turco-mongòla. La fin de l’epòca de Justinian poiriá èsser benlèu considerada coma la vertadièra fin de l’Edat Antica e pas la casuda de Roma en 476. Sens pus d’impòstes locals l’aristocràcia balhèt pas pus supòrt a l’Empèri e de maines e de fortalesas s’espandiguèron pertot. Foguèt una crisi sociala grèva que provoquèt çò que seriá lo començament del feudalisme medieval. E que l’Empèri Roman d’Orient tanben subrevisquèt. Demorariá encara 1.000 ans pus, fins que los turcs conquistèron Constantinòble en 1453.
