LA FUGIDA D’INTELLECTUALS DE CONSTANTINÒBLE

Francesc Sangar.- Pendent mil ans la vila de Constantinòble foguèt la capitala d’un empèri, eretièr del mond ellenistic e de fòrça tradicions culturalas del Pròche Orient e de la Mediterranèa Orientala. Amb aquelas condicions, èra logic qu’existiguèsse un ambient cultural fòrça important, defendut en fòrça escasenças per la meteissa cort imperiala.

Mas qué succediguèt l’an 1453, quand l’Empèri Bizantin (o Empèri Roman d’Orient) desapareguèt amb la conquista musulmana otomana, davant los atacs del sultan Mehmed II ? Arribava una nòva cultura, l’islamica, que trincava amb tota la tradicion culturala anteriora.

Fòrça intellectuals e d’artistas (sustot, los mai destacats) partiguèron vèrs Euròpa Occidentala, sustot cap als estats de la Peninsula Italiana, amb las siás coneissenças. E mai que se la Renaissença aviá ja començada anteriorament, la siá aportacion al desvolopament d’aquela edat daurada de la cultura europèa, foguèt d’una importància principala.

Scientifics, filosòfes, arquitèctes, musicians… aumentèron l’importància de las òbras de la Renaissença. E un dels resultats foguèt una màger difusion de la lenga grèga classica a Occident. Lo grèc classic èra fòrça desbrembat, totjorn amagat jos l’omnipreséncia del latin coma lenga de cultura. Mas a l’ancian Empèri Bizantin, èra estada la situacion contrària. E aqueles intellectuals, qu’utilizavan lo grèc, serián los grands propagadors d’aquela descobèrta.

Ja abans l’influéncia bizantina s’èra notada, pr’amor que lo sud de la Peninsula Italiana aviá agut qualcunas colònias bizantinas (dempuèi lo sègle VII) e en aquelas regions, l’influéncia lingüistica grèga e cultural ellenistica èra visibla.

D’art e d’Umanitats

Foguèron totas las disciplinas de l’Art e las Umanitats influenciadas, mas sustot una nòva interpretacion de l’Istòria e de las òbras dels filosòfes classics grècs (Aristòtel, Socrates, e sustot Platon). Dos intellectuals difondèron la magna òbra d’aqueles filosòfes; Georgios Gemisto Pleton (ja lo sieu nom orientava la siá vocacion) e Iovannos Argiropulo.

Aquel segond èra nascut a Constantinòble l’an 1415 e èra catolic. Al Concili de Florença de l’an 1439, abandonèt la fe ortodoxa e comencèt lo sieu contacte amb la Renaissença italiana. Nomenat doctor en Filosofia per l’Universitat de Pàdoa, tornèt a Constantinòble, mas la victòria otomana l’obliguèt a tornar a la Peninsula Italiana, ont foguèt professor de divèrsas universitats, coma Pàdoa, Florença e Roma. A la capitala toscana presidiguèt lo departament de Grèc de l’Universitat. Tradusiguèt l’òbra d’Aristòtel al latin, en ajudant d’aquela manièra a la difusion de l’òbra d’aquel filosòf.

Georgios Gemisto Pleton moriguèt abans de la casuda de Constantinòble, mas pendent la siá vida residiguèt en divèrsas escasenças als estats de la Peninsula Italiana. Vertadièrament, Pleton èra un pseudonim utilizat per el meteis coma mòstra d’admiracion cap al filosòf ancian. A Florença, fondèt tanben una escòla per ensenhar filosofia, e ont redigiguèt los sieus libres destinats a difondre l’òbra platonica e las comparasons entre las idèas de Platon e Aristòtel.

Se totes aqueles intellectuals foguèssen pas viscut a la Peninsula Italiana, la Renaissença auriá existida tanben, mas seriá estada fòrça mai paura, sustot en determinats estudis istorics e filosofics.